TOYOTA GT86 2017 Instrukcja obsługi (in Polish)

Parkowanie
Wersje z automatycznà skrzynià biegów
Z dêwignià skrzyni biegów w po∏o˝eniu D nacisnàç peda∏
hamulca zasadniczego.
Przestawiç dêwigni´ skrzyni biegów w po∏o˝enie P. (
S. 186)
Uruchomiç hamulec postojowy. (
S. 198)
Wersje z mechanicznym kluczykiem:
Aby wy∏àczyç silnik, wy∏àcznikiem zap∏onu nale˝y wybraç
po∏o˝enie „LOCK”.
Wersje z elektronicznym kluczykiem:
Aby wy∏àczyç silnik, nale˝y przycisnàç przycisk rozruchu
„ENGINE START STOP”.
Po upewnieniu si´, ˝e kluczyk zosta∏ zabrany, zamknàç sa-
mochód.
Je˝eli zachodzi taka koniecznoÊç, podczas parkowania na pochy∏oÊci,
zablokowaç ko∏a.
Wersje z mechanicznà skrzynià biegów
Wciskajàc ca∏kowicie peda∏ sprz´g∏a, nacisnàç peda∏ hamul-
ca zasadniczego.
Przestawiç dêwigni´ skrzyni biegów w po∏o˝enie neutralne N.
(
S. 193)
Uruchomiç hamulec postojowy. (
S. 198)
Wersje z mechanicznym kluczykiem:
Aby wy∏àczyç silnik, wy∏àcznikiem zap∏onu nale˝y wybraç
po∏o˝enie „LOCK”.
Wersje z elektronicznym kluczykiem:
Aby wy∏àczyç silnik, nale˝y przycisnàç przycisk rozruchu
„ENGINE START STOP”.
Po upewnieniu si´, ˝e kluczyk zosta∏ zabrany, zamknàç sa-
mochód.
Podczas parkowania na pochy∏oÊci nale˝y za∏àczyç bieg 1. lub bieg
wsteczny R. Je˝eli zachodzi taka koniecznoÊç, dodatkowo nale˝y
zablokowaç ko∏a samochodu.
2-1. Instrukcje prowadzenia samochodu
161
2
Podczas jazdy
1 GT86 OM18071E 2/2/17 8:34 AM Page 161 (Black plate)

Wersje z automatycznà skrzynià biegów
Upewniajàc si´, ˝e uruchomiony jest hamulec postojowy,
przestawiç dêwigni´ skrzyni biegów w po∏o˝enie D.
Powoli nacisnàç peda∏ przyspieszenia
Zwolniç hamulec postojowy.
Wersje z mechanicznà skrzynià biegów
Przy uruchomionym z pe∏nà si∏à hamulcu postojowym i ca∏ko-
wicie wciÊni´tym pedale sprz´g∏a, przestawiç dêwigni´ skrzy-
ni biegów w po∏o˝enie biegu 1.
Lekko naciskajàc peda∏ przyspieszenia, stopniowo zwalniaç
peda∏ sprz´g∏a.
Zwolniç hamulec postojowy.
Podczas ruszania na pochy∏oÊci
Wspomaganie ruszania na pochy∏oÊci zacznie dzia∏aç, jeÊli funkcja jest uak-
tywniona. (
S. 253)
Prowadzenie samochodu w deszczu
Podczas deszczu nale˝y jechaç ostro˝nie ze wzgl´du na ograniczonà wi-
docznoÊç, parowanie szyb i Êliskà nawierzchni´.
Na poczàtku deszczu nale˝y jechaç ostro˝nie, poniewa˝ w tych warunkach
jezdnia jest szczególnie Êliska.
Podczas jazdy w deszczu nale˝y ograniczyç pr´dkoÊç ze wzgl´du na po-
wstajàcà warstw´ wody pomi´dzy oponami a jezdnià, która to mo˝e spo-
wodowaç utrat´ kierowalnoÊci pojazdu oraz uniemo˝liwiç prawid∏owe jego
wyhamowanie.
2-1. Instrukcje prowadzenia samochodu
162
Ruszanie na pochy∏oÊci
1 GT86 OM18071E 2/2/17 8:34 AM Page 162 (Black plate)

Pr´dkoÊç obrotowa silnika podczas jazdy (wersje z automatycznà skrzynià
biegów)
W nast´pujàcych warunkach pr´dkoÊç obrotowa silnika mo˝e wzrosnàç pod-
czas jazdy. Zwiàzane jest to z funkcjà automatycznej zmiany prze∏o˝enia w za-
le˝noÊci od warunków jazdy. Nie oznacza to nag∏ego zwi´kszenia pr´dkoÊci.
Uk∏ad sterujàcy oceni∏, ˝e samochód porusza si´ w gór´ lub w dó∏ wznie-
sienia
Gdy peda∏ przyspieszenia jest zwolniony
Podczas jazdy w zakr´cie
Peda∏ hamulca zasadniczego zosta∏ mocno wciÊni´ty
Docieranie samochodu (pierwsze 1600 km)
Osiàgi i ˝ywotnoÊç samochodu zale˝à od tego, w jaki sposób by∏ on u˝ytkowany,
gdy by∏ nowy. Przez pierwsze 1600 km nale˝y przestrzegaç nast´pujàcych
zaleceƒ:
Nie przekraczaç 4000 obr./min silnika z wyjàtkiem sytuacji awaryjnych.
Nie jeêdziç z jednostajnà pr´dkoÊcià obrotowà silnika i pr´dkoÊcià samo-
chodu zarówno niskà, jak i wysokà.
Unikaç gwa∏townego przyspieszania z wyjàtkiem sytuacji awaryjnych.
Unikaç gwa∏townego hamowania z wyjàtkiem sytuacji awaryjnych
Te same procedury powinny byç stosowane po naprawie g∏ównej silnika,
monta˝u nowego silnika lub po wymianie klocków i ok∏adzin hamulcowych
na nowe.
Klocki hamulcowe o wysokim wspó∏czynniku tarcia (w niektórych wersjach)
Klocki hamulcowe oraz tarcze hamulcowe zosta∏y zaprojektowane do u˝ytko-
wania ich w warunkach du˝ych obcià˝eƒ. W zwiàzku z tym, zale˝nie od pr´d-
koÊci jazdy, si∏y hamowania oraz warunków atmosferycznych (temperatura
otoczenia, wilgotnoÊç powietrza itp.), mogà one generowaç ha∏as.
Hamulec postojowy typu b´bnowego
W samochodzie tym zastosowany jest b´bnowy mechanizm hamulca posto-
jowego przy tarczowym hamulcu zasadniczym.
Tego typu rozwiàzanie wymaga okresowego – oraz ka˝dorazowo po wymianie
szcz´k i/lub b´bnów hamulcowych – docierania ok∏adzin ciernych.
CzynnoÊç t´ nale˝y zlecaç autoryzowanej stacji obs∏ugi Toyoty lub innemu
specjalistycznemu warsztatowi.
2-1. Instrukcje prowadzenia samochodu
163
2
Podczas jazdy
1 GT86 OM18071E 2/2/17 8:34 AM Page 163 (Black plate)

Po uruchomieniu silnika
W celu zminimalizowania efektu bogatej mieszanki w uk∏adzie paliowym
oraz jej wp∏ywu na Êrodowisko, bezpoÊrednio po uruchomieniu silnika dêwi´ki
dochodzàce z uk∏adu dolotowego i wydechowego mogà byç g∏oÊniejsze oraz
mogà byç wyczuwalne wi´ksze drgania. Nie jest to oznakà usterki.
Planujàc wyjazd samochodem za granic´
Nale˝y zastosowaç si´ do lokalnych przepisów okreÊlajàcych zasady dopusz-
czania pojazdów do ruchu oraz upewniç si´, czy w danym kraju dost´pne jest
odpowiednie paliwo. (
S. 475)
Lampka kontrolna „REV” (w niektórych wersjach)
Gdy zostanie osiàgni´ta zaprogramowana
pr´dkoÊç obrotowa silnika, zaÊwieci si´
lampka kontrolna „REV” i rozlegnie si´ sy-
gna∏ ostrzegawczy w celu poinformowania
kierowcy. (
S. 225)
(Gdy wskazówka obrotomierza znajdzie si´
w czerwonym zakresie, lampka kontrolna
„REV” miga niezale˝nie od zaprogramowa-
nej wartoÊci.) 2-1. Instrukcje prowadzenia samochodu
164
Podczas uruchamiania silnika (wersje z automatycznà skrzynià biegów)
Po zatrzymaniu samochodu z pracujàcym silnikiem, nale˝y zawsze trzymaç
stop´ na pedale hamulca zasadniczego. Zapobiegnie to powolnemu prze-
mieszczaniu si´ samochodu.
Peda∏ hamulca zasadniczego powinien byç mocno wciÊni´ty, poniewa˝
pr´dkoÊç obrotowa silnika mo˝e wzrosnàç bezpoÊrednio po jego uru-
chomieniu, gdy pracuje uk∏ad klimatyzacji, podczas obracania kierownicà
itp., powodujàc zwi´kszenie powolnego przemieszczania si´ samochodu.
W razie potrzeby nale˝y uruchomiç hamulec postojowy.
1 GT86 OM18071E 2/2/17 8:34 AM Page 164 (Black plate)

2-1. Instrukcje prowadzenia samochodu
165
2
Podczas jazdy
Podczas jazdy
Nie nale˝y rozpoczynaç jazdy bez uprzedniego zapoznania si´ z po∏o-
˝eniem peda∏u hamulca zasadniczego i peda∏u przyspieszenia, aby nie
dosz∏o do naciÊni´cia niew∏aÊciwego peda∏u.
• Przypadkowe naciÊni´cie peda∏u przyspieszenia zamiast peda∏u hamulca
zasadniczego spowoduje nag∏y wzrost pr´dkoÊci jazdy, gro˝àc spowodo-
waniem wypadku, w wyniku którego mo˝e dojÊç do Êmierci lub powa˝nych
obra˝eƒ cia∏a.
• Podczas cofania tu∏ów kierowcy jest skr´cony. Prowadzenie i operowa-
nie peda∏ami jest utrudnione. Nale˝y w tych warunkach szczególnie
ostro˝nie nimi operowaç.
• W czasie nawet powolnej jazdy nale˝y zachowaç odpowiednià pozycj´
za kierownicà. Pozwala to na prawid∏owe naciskanie peda∏u hamulca
zasadniczego i peda∏u przyspieszenia.
• Peda∏ hamulca zasadniczego nale˝y naciskaç prawà nogà. Naciskanie
peda∏u hamulca zasadniczego lewà nogà mo˝e spowodowaç opóênie-
nie reakcji w sytuacji awaryjnej i doprowadziç do wypadku.
Nie przeje˝d˝aç ani nie zatrzymywaç si´ w pobli˝u materia∏ów ∏atwopal-
nych. Uk∏ad wydechowy oraz gazy wylotowe mogà osiàgaç wysokie tem-
peratury. Wysoka temperatura w po∏àczeniu ze znajdujàcymi si´ w pobli˝u
materia∏ami ∏atwopalnymi mo˝e doprowadziç do ich zapalenia si´.
Wersje z automatycznà skrzynià biegów: Nie nale˝y dopuszczaç, aby
samochód przemieszcza∏ si´ do ty∏u – gdy dêwignia skrzyni biegów znaj-
duje si´ w po∏o˝eniu jazdy do przodu, bàdê do przodu – gdy dêwignia
skrzyni biegów znajduje si´ w po∏o˝eniu biegu wstecznego R.
Grozi to zgaÊni´ciem silnika bàdê nieprawid∏owym zadzia∏aniem hamulców
lub uk∏adu kierowniczego, w wyniku czego mo˝e dojÊç do wypadku lub
uszkodzenia samochodu.
Je˝eli wewnàtrz samochodu wyczuwalna jest woƒ spalin, nale˝y otworzyç
okna i sprawdziç, czy pokrywa baga˝nika jest zamkni´ta. Du˝a iloÊç spalin
w samochodzie mo˝e spowodowaç u kierowcy sennoÊç i doprowadziç do wy-
padku, w wyniku którego mo˝e dojÊç do Êmierci lub powa˝nego zagro˝enia
dla zdrowia. Samochód powinien jak najszybciej zostaç sprawdzony przez au-
toryzowanà stacj´ obs∏ugi Toyoty lub inny specjalistyczny warsztat.
Wersje z mechanicznà skrzynià biegów: W ˝adnym wypadku nie wolno
przestawiaç dêwigni skrzyni biegów w po∏o˝enie biegu wstecznego R
podczas jazdy.
Mo˝e to spowodowaç powa˝ne uszkodzenie uk∏adu nap´dowego i utrat´
panowania nad pojazdem.
W ˝adnym wypadku nie wolno przestawiaç dêwigni skrzyni biegów w po-
∏o˝enie jazdy do przodu podczas jazdy samochodu do ty∏u.
Mo˝e to spowodowaç powa˝ne uszkodzenie uk∏adu nap´dowego i utrat´
panowania nad pojazdem.
1 GT86 OM18071E 2/2/17 8:34 AM Page 165 (Black plate)

2-1. Instrukcje prowadzenia samochodu
166
Wersje z mechanicznà skrzynià biegów: Nie nale˝y zbyt gwa∏townie
puszczaç peda∏u sprz´g∏a. Mo˝e to spowodowaç nag∏e ruszenie samo-
chodu do przodu i doprowadziç do wypadku.
Przestawienie dêwigni skrzyni biegów w po∏o˝enie neutralne N podczas
jazdy spowoduje od∏àczenie momentu nap´dowego przekazywanego
z silnika do skrzyni biegów. Hamowania silnikiem nie jest mo˝liwe, gdy
dêwignia skrzyni biegów znajduje si´ w po∏o˝eniu neutralnym N.
Nie nale˝y wy∏àczaç silnika podczas normalnej jazdy.
Je˝eli silnik jest wy∏àczony, nie dzia∏a wtedy poprawnie wspomaganie
uk∏adu kierowniczego oraz wspomaganie uk∏adu hamulcowego. W takiej
sytuacji kierowanie i hamowanie b´dzie znacznie utrudnione. Je˝eli b´-
dzie to bezpieczne, nale˝y zjechaç na pobocze i zatrzymaç samochód.
W nag∏ych wypadkach, gdy zatrzymanie samochodu w normalny sposób
nie b´dzie mo˝liwe:
S. 469
Podczas jazdy w dó∏ wzniesienia nale˝y wykorzystywaç hamowanie sil-
nikiem (zredukowaç bieg) do utrzymywania bezpiecznej pr´dkoÊci.
Nadmierne wykorzystywanie hamulców mo˝e doprowadziç do ich prze-
grzania i utraty skutecznoÊci. (
S. 187, 193)
Nie wolno podczas jazdy regulowaç ustawienia kierownicy, fotela,
zewn´trznych lusterek wstecznych i lusterka wewn´trznego.
Grozi to utratà panowania nad pojazdem i spowodowaniem wypadku,
w wyniku którego mo˝e dojÊç do Êmierci lub powa˝nych obra˝eƒ cia∏a.
Podczas jazdy nie wolno dopuszczaç, aby r´ce, g∏owy lub jakiekolwiek
inne cz´Êci cia∏a pasa˝erów by∏y wystawione na zewnàtrz samochodu,
poniewa˝ grozi to Êmiercià lub powa˝nymi obra˝eniami cia∏a.
1 GT86 OM18071E 2/2/17 8:34 AM Page 166 (Black plate)

2-1. Instrukcje prowadzenia samochodu
167
2
Podczas jazdy
Podczas jazdy na Êliskiej nawierzchni
Gwa∏towne hamowanie, przyspieszanie i skr´canie mo˝e doprowadziç
do poÊlizgu kó∏ oraz utraty kontroli nad pojazdem i w rezultacie do
wypadku.
Gwa∏towna zmiana pr´dkoÊci pojazdu przez zmian´ biegu do góry lub
do do∏u mo˝e doprowadziç do jego poÊlizgu i w rezultacie do wypadku.
Po przejechaniu przez ka∏u˝´ nale˝y lekko wcisnàç peda∏ hamulca za-
sadniczego w celu upewnienia si´, ˝e uk∏ad hamulcowy funkcjonuje po-
prawnie. Mokre klocki hamulcowe mogà dzia∏aç nieprawid∏owo. Je˝eli
klocki hamulcowe sà mokre i dzia∏ajà nieprawid∏owo tylko po jednej stro-
nie samochodu, mo˝e to doprowadziç do utraty kontroli i w rezultacie do
wypadku.
Przestawianie dêwigni skrzyni biegów
Wersje z automatycznà skrzynià biegów: Nie nale˝y zmieniaç po∏o˝enia
dêwigni skrzyni biegów przy wciÊni´tym pedale przyspieszenia. Wybranie
po∏o˝enia innego ni˝ P lub neutralnego N, mo˝e spowodowaç nag∏e
przyspieszenie pojazdu i doprowadziç do wypadku, w wyniku którego
mo˝e dojÊç do Êmierci lub powa˝nych obra˝eƒ cia∏a.
Nie nale˝y umieszczaç ˝adnych przedmiotów w okolicy dêwigni skrzyni
biegów. Mo˝e to spowodowaç nieprawid∏owe jej dzia∏anie.
Je˝eli os∏ona dêwigni skrzyni biegów zosta∏a zdemontowana podczas
czyszczenia, nale˝y ponownie jà zamontowaç. Zdemontowana os∏ona
mo˝e spowodowaç nieprawid∏owe dzia∏ania dêwigni skrzyni biegów.
W razie us∏yszenia charakterystycznego odg∏osu sygnalizatorów gra-
nicznego zu˝ycia klocków hamulcowych
Jak najszybciej zleciç autoryzowanej stacji obs∏ugi Toyoty lub innemu spe-
cjalistycznemu warsztatowi sprawdzenie i wymian´ klocków hamulcowych.
Zaniechanie tego grozi uszkodzeniem tarcz hamulcowych.
Przekroczenie granicznego zu˝ycia klocków i/lub tarcz hamulcowych stwarza
powa˝ne zagro˝enie.
1 GT86 OM18071E 2/2/17 8:34 AM Page 167 (Black plate)

2-1. Instrukcje prowadzenia samochodu
168
Po zatrzymaniu samochodu
Nie zwi´kszaç pr´dkoÊci obrotowej silnika.
Je˝eli dêwignia skrzyni biegów znajduje si´ w po∏o˝eniu innym ni˝ P
(wersje zautomatycznà skrzynià biegów) lub neutralnym N, samochód
mo˝e niespodziewanieruszyç, co grozi spowodowaniem wypadku.
Unikaç d∏ugotrwa∏ej pracy silnika na biegu ja∏owym.
Je˝eli jednak jest to konieczne, samochód musi staç na otwartej prze-
strzeni i nale˝y uniemo˝liwiç przedostawanie si´ spalin do jego wn´trza.
Wersje z automatycznà skrzynià biegów: Po zatrzymaniu samochodu
z pracujàcym silnikiem nale˝y zawsze trzymaç stop´ na pedale hamulca
zasadniczego, a w razie koniecznoÊci uruchomiç hamulec postojowy.
Zapobiegnie to spowodowaniu wypadku na skutek przemieszczenia si´
samochodu.
Po zatrzymaniu samochodu na pochy∏oÊci, w celu unikni´cia jego prze-
mieszczania si´ nale˝y zawsze nacisnàç peda∏ hamulca zasadniczego
i jeÊli jest to konieczne uruchomiç hamulec postojowy.
Unikaç zwi´kszania pr´dkoÊci obrotowej silnika.
Wysoka pr´dkoÊç obrotowa silnika, gdy samochód nie jedzie, mo˝e
doprowadziç do silnego rozgrzania uk∏adu wydechowego, co w pobli˝u
palnych materia∏ów stwarza ryzyko po˝aru.
1 GT86 OM18071E 2/2/17 8:34 AM Page 168 (Black plate)

2-1. Instrukcje prowadzenia samochodu
169
2
Podczas jazdy
Po zaparkowaniu samochodu
Nie nale˝y pozostawiaç okularów, zapalniczek, pojemników aerozolo-
wych ani puszek z napojami we wn´trzu samochodu pozostawionego
w upalny dzieƒ w miejscu silnie nas∏onecznionym.
Nieprzestrzeganie tego zalecenia grozi nast´pujàcymi konsekwencjami:
• Mo˝e dojÊç do wycieku gazu z zapalniczki lub pojemnika aerozolowego,
gro˝àc po˝arem.
• Na skutek wysokiej temperatury we wn´trzu samochodu mo˝e dojÊç
do deformacji lub p´kni´cia wykonanych z tworzywa soczewek i oprawek
okularów.
• Puszki z napojami mogà p´knàç, powodujàc rozpryÊni´cie si´ p∏ynu
we wn´trzu samochodu, co dodatkowo grozi spowodowaniem zwarç
w instalacji elektrycznej.
Nie nale˝y pozostawiaç zapalniczek w samochodzie. Je˝eli zapalniczka
znajduje si´ w schowku lub na pod∏odze, mo˝e zostaç przypadkowo
zapalona podczas wk∏adania baga˝u lub regulacji ustawienia fotela,
powodujàc po˝ar.
Do szyb samochodu nie nale˝y mocowaç elementów samoprzylepnych,
a na desce rozdzielczej nie nale˝y umieszczaç pojemników w rodzaju
odÊwie˝aczy powietrza. Przedmioty takie mogà zadzia∏aç jak soczewki
i spowodowaç po˝ar w samochodzie.
Nie pozostawiaç otwartych drzwi lub okien, je˝eli zakrzywiona szyba po-
kryta jest metalizowanà folià, w szczególnoÊci srebrzystà. Odbijanie
i skupianie przez szyb´ promieni s∏onecznych mo˝e spowodowaç po˝ar
w samochodzie.
Po zaparkowaniu nale˝y zawsze uruchomiç hamulec postojowy, prze-
stawiç dêwigni´ skrzyni biegów w po∏o˝enie P (wersje z automatycznà
skrzynià biegów), wy∏àczyç silnik i zamknàç samochód.
Nie pozostawiaç bez nadzoru samochodu z pracujàcym silnikiem.
Gdy silnik pracuje, a tak˝e bezpoÊrednio po jego wy∏àczeniu, nie nale˝y
dotykaç elementów uk∏adu wydechowego.
Grozi to oparzeniem.
Nie pozostawiaç pracujàcego silnika, gdy samochód stoi w miejscu na-
ra˝onym na powstawanie zasp Ênie˝nych, gdy spodziewane sà opady
Êniegu lub gdy pada Ênieg. Zaspy Ênie˝ne mogà spowodowaç dostanie
si´ nagromadzonych trujàcych gazów spalinowych do wn´trza samo-
chodu, co mo˝e doprowadziç do Êmierci lub powa˝nego zagro˝enia dla
zdrowia.
1 GT86 OM18071E 2/2/17 8:34 AM Page 169 (Black plate)

2-1. Instrukcje prowadzenia samochodu
170
Gazy wylotowe
Gazy wylotowe zawierajà tlenek w´gla (CO), który jest bezbarwny i bez-
wonny. Wdychanie gazów spalinowych mo˝e doprowadziç do Êmierci lub
powa˝nego zagro˝enia dla zdrowia.
Je˝eli samochód znajduje si´ w miejscu niewystarczajàco wentylowanym,
natychmiast nale˝y wy∏àczyç silnik. W zamkni´tych pomieszczeniach,
takich jak gara˝, gazy wylotowe mogà si´ gromadziç i przenikaç do wn´-
trza pojazdu. Mo˝e to doprowadziç do Êmierci lub powa˝nego zagro˝enia
dla zdrowia.
Uk∏ad wydechowy powinien byç od czasu do czasu sprawdzany. Je˝eli
w uk∏adzie wydechowym, na skutek korozji powstanà dziury lub p´kni´cia,
uszkodzone zostanà po∏àczenia lub s∏yszalny b´dzie nadmierny ha∏as,
samochód powinien zostaç sprawdzony i naprawiony przez autoryzowanà
stacj´ obs∏ugi Toyoty lub przez inny specjalistyczny warsztat. Uszkodzenie
tego typu mo˝e doprowadziç do przedostawania si´ gazów spalinowych
do wn´trza pojazdu, a w rezultacie do Êmierci lub powa˝nego zagro˝enia
dla zdrowia.
Drzemka w samochodzie
Silnik powinien byç zawsze wy∏àczony. W przeciwnym wypadku przypadkowe
poruszenie dêwigni skrzyni biegów lub naciÊni´cie peda∏u przyspieszenia mo˝e
doprowadziç do wypadku lub mo˝e dojÊç do po˝aru na skutek przegrzania
silnika. Ponadto w przypadku postoju w miejscu s∏abo wentylowanym do wn´trza
samochodu mogà przedostawaç si´ gazy spalinowe i w rezultacie mo˝e dojÊç
do Êmierci lub powa˝nego zagro˝enia dla zdrowia.
1 GT86 OM18071E 2/2/17 8:34 AM Page 170 (Black plate)