TOYOTA RAV4 2019 Instrukcja obsługi (in Polish)

do jego stanu, nale˝y zwróciç si´
do autoryzowanej stacji obs∏ugi
Toyoty lub innego specjalistycznego
warsztatu w celu sprawdzenia.
óWersje bez miarki poziomu p∏ynu
do spryskiwaczy
Typ A: Je˝eli którykolwiek ze spry-
skiwaczy nie dzia∏a, zbiornik spryski-
wacza mo˝e byç pusty. Uzupe∏niç
p∏yn do spryskiwaczy.
Typ B: Je˝eli którykolwiek ze spry-
skiwaczy nie dzia∏a lub na wyÊwie-
tlaczu wielofunkcyjnym pojawi si´
komunikat ostrzegawczy, zbiornik
spryskiwacza mo˝e byç pusty.
Uzupe∏niç p∏yn do spryskiwaczy.
óWersje z miarkà poziomu p∏ynu
do spryskiwaczy
Gdy poziom p∏ynu do spryskiwaczy
w zbiorniku jest niski „LOW”, nale˝y
go uzupe∏niç.
Sposób u˝ycia miarki (w niektórych
wersjach)
Poziom p∏ynu do spryskiwaczy mo˝na
kontrolowaç, sprawdzajàc, które z otwo-
rów miarki pokryte sà p∏ynem.
Je˝eli poziom p∏ynu do spryskiwaczy
spadnie poni˝ej przedostatniego otworu
(pozycja „LOW”), nale˝y go uzupe∏niç.
Aktualny poziom p∏ynu do spryski-
waczy
A
Obs∏uga techniczna i konserwacja
6-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie491
6
OSTRZE˚ENIE
Gdy hybrydowy uk∏ad nap´dowy
jest goràcy
Nie nale˝y dotykaç ch∏odnicy silnika
lub skraplacza, poniewa˝ grozi to po-
wa˝nymi obra˝eniami cia∏a, takimi jak
np. poparzenie.
Je˝eli wentylator ch∏odnicy dzia∏a
Nie dotykaç niczego wewnàtrz komory
silnika.
Elektrycznie nap´dzany wentylator
ch∏odnicy mo˝e samoczynnie ruszyç,
je˝eli przycisk rozruchu prze∏àczony
jest w stan ON, w∏àczony jest uk∏ad
klimatyzacji i/lub temperatura p∏ynu
w uk∏adzie ch∏odzenia silnika jest wy-
soka. Podczas prac w pobli˝u wenty-
latora ch∏odnicy lub os∏ony ch∏odnicy
nale˝y upewniç si´, ˝e przycisk rozru-
chu prze∏àczony jest w stan OFF.
P∏yn do spryskiwaczy
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:39 Page 491

Akumulator 12-woltowy znajduje si´
z prawej strony w baga˝niku.
Przed przystàpieniem do ∏adowania
akumulatora 12-woltowego
Podczas ∏adowania z akumulatora
12-woltowego wydziela si´ wodór – palny
i wybuchowy gaz. Z tego powodu przed
przystàpieniem do prac przy akumulato-
rze 12-woltowym nale˝y przestrzegaç
poni˝szych Êrodków ostro˝noÊci:
W przypadku ∏adowania akumulatora
12-woltowego bez wyjmowania go
z samochodu nale˝y od∏àczyç od
niego przewód masy.
Podczas pod∏àczania lub od∏àczania
przewodów ∏àczàcych ∏adowark´
z akumulatorem 12-woltowym urzà-
dzenie to powinno byç wy∏àczone.
Po na∏adowaniu lub pod∏àczeniu
akumulatora 12-woltowego
Hybrydowy uk∏ad nap´dowy mo˝e nie
daç si´ uruchomiç. Nale˝y wtedy wyko-
naç poni˝sze czynnoÊci w celu wyzero-
wania uk∏adu.
1Przestawiç dêwigni´ przek∏adni na-
p´dowej w po∏o˝enie P.
2Otworzyç i zamknàç dowolne drzwi
samochodu.
3Uruchomiç hybrydowy uk∏ad nap´-
dowy.
Odblokowanie drzwi za pomocà sys-
temu elektronicznego kluczyka mo˝e
byç niemo˝liwe bezpoÊrednio po pod-
∏àczeniu akumulatora 12-woltowego.
4926-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie
UWAGA
Nie stosowaç niew∏aÊciwych
p∏ynów
Do zbiornika spryskiwaczy nie wolno
wlewaç wody z myd∏em ani p∏ynów
przeznaczonych do uk∏adu ch∏odzenia
silnika.
Grozi to zaplamieniem powierzchni
lakierowanych, a tak˝e uszkodzeniem
pompy p∏ynu w uk∏adzie spryskiwaczy,
w wyniku czego spryskiwacze szyby
przestanà dzia∏aç.
Rozcieƒczanie p∏ynu wodà
W razie potrzeby p∏yn do spryskiwaczy
mo˝na rozcieƒczyç wodà.
Nale˝y przestrzegaç podanej na etykie-
cie opakowania p∏ynu do spryskiwaczy
temperatury zamarzania.
Akumulator 12-woltowy
Umiejscowienie
OSTRZE˚ENIE
Podczas dolewania p∏ynu do
spryskiwaczy
Ze wzgl´du na zawar toÊç alkoholu
w p∏ynie do spryskiwaczy nie nale˝y
go dolewaç, gdy hybrydowy uk∏ad na-
p´dowy jest goràcy lub jest urucho-
miony, poniewa˝ np. w razie rozlania
p∏ynu, mo˝e on ulec zapaleniu.
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:39 Page 492

W takim przypadku w celu zabloko-
wania lub odblokowania drzwi nale˝y
u˝yç bezprzewodowego zdalnego ste-
rowania lub mechanicznego kluczyka.
Hybrydowy uk∏ad nap´dowy nale˝y
uruchomiç, gdy przycisk rozruchu
prze∏àczony jest w stan ACC, ponie-
wa˝ uruchomienie go gdy prze∏àczo-
ny jest w stan OFF, mo˝e nie byç
mo˝liwe. Podczas drugiego urucha-
miania hybrydowy uk∏ad nap´dowy
b´dzie pracowa∏ normalnie.
Stan w jakim znajduje si´ przycisk roz-
ruchu, jest zapami´tywany w pami´ci
komputera pok∏adowego. Po pod∏àcze-
niu akumulatora 12-woltowego stan
zostanie prze∏àczony na taki, w którym
akumulator 12-woltowy zosta∏ od∏àczo-
ny. Przed od∏àczeniem akumulatora
12-woltowego nale˝y upewniç si´, ˝e
przycisk rozruchu zosta∏ prze∏àczony
w stan OFF. Nale˝y zachowaç szcze-
gólnà ostro˝noÊç, je˝eli stan w jakim
znajdowa∏ si´ przycisk rozruchu przed
od∏àczeniem akumulatora 12-woltowe-
go, jest nieznany.
Je˝eli mimo kilku prób rozruchu obiema
metodami hybrydowy uk∏ad nap´dowy
nie daje si´ uruchomiç, nale˝y skontak-
towaç si´ z autoryzowanà stacjà obs∏ugi
Toyoty lub innym specjalistycznym
warsztatem.
Obs∏uga techniczna i konserwacja
6-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie493
6
OSTRZE˚ENIE
Zwiàzki chemiczne w akumula-
torze 12-woltowym
Wewnàtrz akumulatora 12-woltowego
znajduje si´ trujàcy i ˝ràcy kwas siarko-
wy. Ponadto wydziela on palny i wybu-
chowy gaz – wodór. W celu unikni´cia
ryzyka Êmierci lub powa˝nych obra˝eƒ
cia∏a podczas prac w pobli˝u akumula-
tora 12-woltowego nale˝y przestrzegaç
poni˝szych Êrodków ostro˝noÊci:
Nie dopuszczaç do powstania iskry
w trakcie dotykania narz´dziami do
zacisków przewodów akumulatora
12-woltowego.
Nie paliç papierosów ani zapa∏ek
w pobli˝u akumulatora 12-woltowego.
Nie dopuszczaç do kontaktu elek-
trolitu z oczami, skórà i ubraniem.
Nie wdychaç wyziewów z akumula-
tora 12-woltowego i nie po∏ykaç
elektrolitu.
Do prac w pobli˝u akumulatora
12-woltowego zak∏adaç okulary
ochronne.
Nie dopuszczaç dzieci w pobli˝e
akumulatora 12-woltowego.
Bezpieczne miejsce ∏adowania
akumulatora 12-woltowego
Akumulator 12-woltowy nale˝y ∏ado-
waç na otwar tej przestrzeni. Nie wolno
∏adowaç akumulatora 12-woltowego
w gara˝u lub zamkni´tym pomieszcze-
niu o niedostatecznej wentylacji.
Doraêna pomoc
Je˝eli elektrolit dostanie si´ do
oczu.
Je˝eli elektrolit dostanie si´ do oczu,
nale˝y je przep∏ukiwaç przez 15 minut
czystà wodà i niezw∏ocznie zg∏osiç si´
do lekarza. W miar´ mo˝liwoÊci,
w drodze do gabinetu lekarskiego,
stosowaç mokry ok∏ad na oczy.
Je˝eli elektrolit dostanie si´ na skór´.
Miejsce obficie sp∏ukaç wodà. Je˝eli
wystàpi ból lub poparzenie, natych-
miast zg∏osiç si´ do lekarza.
W razie zachlapania odzie˝y elek-
trolitem.
Istnieje ryzyko jego przesiàkni´cia a˝
do cia∏a. Dlatego nale˝y natychmiast
zdjàç zaplamione ubranie i w razie
potrzeby post´powaç jak opisano
powy˝ej.
W razie po∏kni´cia elektrolitu.
Piç du˝e iloÊci wody lub mleka.
Natychmiast zg∏osiç si´ do lekarza.
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:39 Page 493

1PodnieÊç pod∏og´ baga˝nika.
(
S. 458)
2Od∏àczyç 12 zaczepów i pocià-
gnàç, aby wyjàç os∏on´ akumula-
tora 12-woltowego.Sprawdziç, czy zaciski przewodów
akumulatora 12-woltowego nie sà
poluzowane lub skorodowane, nie
ma p´kni´ç i obejma mocujàca jest
prawid∏owo dokr´cona.
Zaciski przewodów akumulatora
12-woltowego
Obejma mocujàca
B
A
4946-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie
OSTRZE˚ENIE
Wymiana akumulatora 12-wolto-
wego
Nale˝y zastosowaç akumulator 12-wol-
towy zaprojektowany do tego samocho-
du. Nieprzestrzeganie tej zasady mo˝e
spowodowaç przedostanie si´ gazu
(wodoru) do przestrzeni pasa˝erskiej,
powodujàc po˝ar lub wybuch. W celu
wymiany akumulatora 12-woltowego
nale˝y skontaktowaç z autoryzowanà
stacjà obs∏ugi Toyoty lub innym specja-
listycznym warsztatem.
W przypadku niedostatecznej
iloÊci elektrolitu w akumulatorze
12-woltowym
Nie wolno u˝ywaç akumulatora 12-
woltowego, je˝eli poziom elektrolitu
jest zbyt niski. Istnieje zagro˝enie
z powodu mo˝liwej eksplozji akumula-
tora 12-woltowego.
UWAGA
Podczas ∏adowania akumulatora
12-woltowego
Nie wolno ∏adowaç akumulatora
12-woltowego, gdy hybrydowy uk∏ad
nap´dowy jest uruchomiony. W czasie
∏adowania akumulatora 12-woltowego
nale˝y upewniç si´, ˝e wszystkie
urzàdzenia elektryczne w samocho-
dzie sà wy∏àczone.
Wyjmowanie os∏ony akumu-
latora 12-woltowego
Stan zewn´trzny akumulatora
12-woltowego
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:39 Page 494

Nale˝y sprawdziç, czy g∏´bokoÊç
bie˝nika osiàgn´∏a poziom wskaêni-
ków zu˝ycia bie˝nika. Nale˝y równie˝
sprawdziç, czy opony nie sà nierów-
nomiernie zu˝yte, np. nadmiernie zu-
˝yty bie˝nik po jednej stronie opony.
Nale˝y równie˝ kontrolowaç stan
opony ko∏a zapasowego i ciÊnienie,
do jakiego jest napompowane,
zw∏aszcza je˝eli ko∏o zapasowe nie
jest przek∏adane.
Bie˝nik nowy
Bie˝nik zu˝yty
Wskaêniki zu˝ycia bie˝nika
Po∏o˝enie wskaêników zu˝ycia bie˝nikaoznaczone jest symbolami „TWI” lub
„ ”, wyt∏oczonymi na bocznych Êcian-
kach opon. Opon´ nale˝y wymieniç,
je˝eli g∏´bokoÊç bie˝nika osiàga poziom
wskaêników zu˝ycia bie˝nika opony.
Kiedy nale˝y wymieniç opony
Opony nale˝y wymieniç, gdy:
G∏´bokoÊç bie˝nika osiàga poziom
wskaêników zu˝ycia bie˝nika opony.
Pojawià si´ przeci´cia, rozwarstwie-
nia lub p´kni´cia na tyle g∏´bokie, ˝e
widoczna staje si´ tkanina osnowy,
a tak˝e wybrzuszenia, które sà ozna-
kà wewn´trznych uszkodzeƒ.
Opona nie trzyma ciÊnienia lub z po-
wodu wielkoÊci bàdê umiejscowienia
przeci´cia lub innego uszkodzenia
nie mo˝na jej naprawiç.
W razie wàtpliwoÊci nale˝y zwróciç si´
do autoryzowanej stacji obs∏ugi Toyoty
lub innego specjalistycznego warsztatu.
Trwa∏oÊç opony
Ka˝da opona majàca wi´cej ni˝ 6 lat
wymaga sprawdzenia przez wykwalifi-
kowanego mechanika, nawet gdy nie
nosi ˝adnych widocznych Êladów
uszkodzeƒ.
Gdy g∏´bokoÊç bie˝nika opony
zimowej jest mniejsza ni˝ 4 mm
Taka opona zimowa traci swà skutecz-
noÊç.
C
B
A
Obs∏uga techniczna i konserwacja
6-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie495
6
Opony
Opony nale˝y wymieniaç i prze-
k∏adaç zgodnie z harmonogra-
mem obs∏ug przeglàdowych
oraz stanem zu˝ycia bie˝nika.
Sprawdzanie stanu bie˝nika
OSTRZE˚ENIE
Ârodki ostro˝noÊci dotyczàce
sprawdzania lub wymiany opon
W celu unikni´cia wypadku nale˝y
przestrzegaç ni˝ej podanych Êrodków
ostro˝noÊci.
Nieprzestrzeganie ich grozi uszkodze-
niem elementów uk∏adu nap´dowego
i niebezpiecznà zmianà w∏asnoÊci
jezdnych samochodu, co stwarza ry-
zyko spowodowania wypadku, w wyni-
ku którego mo˝e dojÊç do Êmierci lub
powa˝nych obra˝eƒ cia∏a.
Nie wolno zak∏adaç opon niejedna-
kowego rodzaju, o niejednakowym
bie˝niku lub stopniu jego zu˝ycia.
Nie wolno równie˝ mieszaç opon po-
chodzàcych od ró˝nych producentów.
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:40 Page 495

Ko∏a nale˝y okresowo przek∏adaç
zgodnie ze schematem na ilustracji.
Wersje z nap´dem na dwa ko∏a:
W celu wyrównania stopnia zu˝ycia
wszystkich opon oraz przed∏u˝enia ich
trwa∏oÊci Toyota zaleca okresowà za-
mian´ kó∏ miejscami (rotacj´) co oko∏o
10 000 km.
Po prze∏o˝eniu kó∏ nale˝y dokonaç kali-
bracji uk∏adu monitorowania ciÊnienia
w ogumieniu (w niektórych wersjach).
Wersje z nap´dem na cztery ko∏a:
W celu wyrównania stopnia zu˝ycia
wszystkich opon oraz przed∏u˝enia ich
trwa∏oÊci Toyota zaleca okresowà za-
mian´ kó∏ miejscami (rotacj´) co oko∏o
5000 km.
Po prze∏o˝eniu kó∏ nale˝y dokonaç kali-
bracji uk∏adu monitorowania ciÊnienia
w ogumieniu (w niektórych wersjach).
óZ wyjàtkiem wersji z pe∏nowymia-
rowym ko∏em zapasowym
Przód
óWersje z pe∏nowymiarowym ko∏em
zapasowym
Przód
A
A
4966-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie
OSTRZE˚ENIE
Nie wolno zak∏adaç opon o rozmia-
rze innym ni˝ zalecany przez Toyot´.
Nie wolno mieszaç ró˝nych rodzajów
opon: radialnych, opasanych lub dia-
gonalnych.
Nie wolno mieszaç opon letnich,
ca∏osezonowych i zimowych.
Nie zak∏adaç opon pochodzàcych
z innych pojazdów.
Nie nale˝y u˝ywaç opon niewiado-
mego pochodzenia.
Wersje z dojazdowym ko∏em zapa-
sowym: Nie wolno holowaç tym sa-
mochodem, je˝eli zamontowane
jest dojazdowe ko∏o zapasowe.
Wersje wyposa˝one w awaryjny ze-
staw naprawczy do ogumienia: Nie
wolno holowaç tym samochodem,
je˝eli którakolwiek z opon samocho-
du jest tymczasowo uszczelniona
awaryjnym zestawem naprawczym
do ogumienia. Obcià˝enie opony
mo˝e spowodowaç jej uszkodzenie.
UWAGA
Jazda po wyboistych, nierównych
drogach
Na drogach nieutwardzonych bàdê
z uszkodzeniami nawierzchni nale˝y
zachowaç szczególnà ostro˝noÊç.
W takich warunkach mo˝e dojÊç do
spadku ciÊnienia w ogumieniu, co
ograniczy jego mo˝liwoÊci amor tyzacji
wstrzàsów. Ponadto na tego typu na-
wierzchniach istnieje ryzyko uszkodze-
nia opon i obr´czy kó∏ oraz podwozia
samochodu.
W razie spadku ciÊnienia w ogu-
mieniu podczas jazdy
Natychmiast przerwaç jazd´, aby nie
dopuÊciç do zniszczenia opony i/lub
obr´czy ko∏a.
Okresowe przek∏adanie kó∏
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:40 Page 496

Samochód ten wyposa˝ony jest
w uk∏ad monitorowania ciÊnienia
w ogumieniu, który na podstawie
sygna∏ów z czujników w zaworach
ostrzega o spadku ciÊnienia w ogu-
mieniu, zanim dojdzie do powa˝-
niejszych zagro˝eƒ.
Gdy ciÊnienie w ogumieniu spadnie
poni˝ej okreÊlonego poziomu, infor-
muje o tym lampka ostrzegawcza
ciÊnienia w ogumieniu. (
S. 553)
Regularna kontrola ciÊnienia
w ogumieniu
Uk∏ad monitorowania ciÊnienia w ogu-
mieniu nie zwalnia z koniecznoÊci
regularnego sprawdzania ciÊnienia
w ogumieniu za pomocà manometru.
Kontrola taka powinna byç elementem
rutynowych czynnoÊci sprawdzajàcych
stan techniczny samochodu.
Sytuacje, w których uk∏ad monito-
rowania ciÊnienia w ogumieniu
mo˝e nie dzia∏aç prawid∏owo
W opisanych poni˝ej sytuacjach
uk∏ad monitorowania ciÊnienia w ogu-
mieniu mo˝e nie dzia∏aç prawid∏owo.
• Gdy za∏o˝one sà nieoryginalne obr´-
cze kó∏.
• Gdy za∏o˝ona jest niefabryczna opona.
• Gdy za∏o˝ona jest opona o nieprawi-
d∏owym rozmiarze.
• Gdy na ko∏a za∏o˝one sà np. ∏aƒcuchy
przeciwpoÊlizgowe.
• Gdy za∏o˝ona jest opona typu run-flat.
• Gdy na szyby na∏o˝ona jest folia
przyciemniajàca, która t∏umi fale ra-
diowe.
• Gdy samochód pokryty jest Êniegiem
lub lodem szczególnie w okolicy kó∏
i wn´k kó∏.
• Gdy ciÊnienie w ogumieniu jest znacz-
nie powy˝ej prawid∏owej war toÊci.
• Gdy za∏o˝one sà ko∏a niewyposa˝one
w zawory z czujnikami ciÊnienia
i przekaênikami sygna∏u.
• Gdy kody identyfikacyjne zaworówz czujnikami ciÊnienia i przekaênika-
mi sygna∏u nie sà zarejestrowane
w pami´ci elektronicznej jednostki
sterujàcej uk∏adu monitorowania
ciÊnienia w ogumieniu.
• Gdy ko∏o zapasowe znajduje si´
w miejscu nara˝onym na s∏abà ja-
koÊç odbioru sygna∏ów radiowych.*
• Gdy du˝y metalowy obiekt, który mo˝e
zak∏ócaç odbiór sygna∏ów radiowych,
umieszczony jest w baga˝niku.*
*: Wersje z pe∏nowymiarowym ko∏em
zapasowym.
Dzia∏anie uk∏adu monitorowania ciÊnie-
nia w ogumieniu mo˝e zostaç zak∏óco-
ne w nast´pujàcych sytuacjach:
• W pobli˝u obiektów emitujàcych silne
pola elektromagnetyczne, takich jak
wie˝e telewizyjne, elektrownie, stacje
paliwowe, nadajniki radiowe, du˝e
ekrany wizyjne, lotniska.
• W przypadku noszenia ze sobà prze-
noÊnych urzàdzeƒ ∏àcznoÊci w rodzaju
radiotelefonów, telefonów komórko-
wych, bezprzewodowych telefonów
stacjonarnych lub innych tego typu
urzàdzeƒ.
W zaparkowanym samochodzie sy-
gnalizacja ostrzegawcza mo˝e byç
uruchamiana i przerywana z opóênie-
niem.
Gdy ciÊnienie w ogumieniu gwa∏tow-
nie spadnie, np. wskutek jego roze-
rwania, sygnalizacja ostrzegawcza
mo˝e nie zadzia∏aç.
Sygnalizacja ostrzegawcza uk∏adu
monitorowania ciÊnienia w ogu-
mieniu
Sygnalizacja ostrzegawcza uk∏adu mo-
nitorowania ciÊnienia w ogumieniu dzia-
∏a zale˝nie od warunków jazdy. Dlatego
mo˝e zostaç uruchomiona, mimo ˝e ci-
Ênienie nie spad∏o poni˝ej okreÊlonego
poziomu bàdê w sytuacji, gdy ciÊnienie
b´dzie wy˝sze od tego, przy którym
uk∏ad zosta∏ skalibrowany.
Obs∏uga techniczna i konserwacja
6-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie497
6
Uk∏ad monitorowania ciÊnie-
nia w ogumieniu
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:40 Page 497

Certyfikat dotyczàcy uk∏adu monitorowania ciÊnienia w ogumieniu
4986-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie
• Producent: PACIFIC INDUSTRIAL CO., LTD.
• Zarejestrowany znak towarowy:
Ten znak towarowy zarejestrowany jest w nast´pujàcych krajach:
Austria, Belgia, Francja, Grecja, Holandia, Luksemburg, Niemcy,
Por tugalia, Wielka Brytania, W∏ochy
• Adres:
1300-1 Yokoi, Godo-cho, Anpachi-gun, Gifu, 503-2397, Japan
• Cz´stotliwoÊç pracy: 433,05 – 434,79 MHz
• Maksymalna moc sygna∏u: 100 dBµV/m@3m (promieniowanie)
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:40 Page 498

Obs∏uga techniczna i konserwacja
6-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie499
6
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:40 Page 499

5006-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie
48 RAV4 HV OM42C86E 19/11/19 11:40 Page 500