tow MAZDA MODEL CX-3 2016 Instrukcja Obsługi (in Polish)
Page 594 of 683
Uruchamianie silnika przy pomocy akumulatora
zewnętrznego
Uruchamianie silnika przy pomocy akumulatora zewnętrznego, zagraża bezpieczeństwu,
jeśli jest wykonywane nieprawidłowo. Dlatego stosuj się ściśle do poniższej procedury. Jeśli
nie jesteś pewien, czy zdołasz samodzielnie uruchomić silnik przy pomocy akumulatora
zewnętrznego, koniecznie zleć wykonanie tej czynności wykwalifikowanemu serwisantowi.
OSTRZEŻENIE
Zachowaj następujące środki ostrożności:
Dla zapewnienia właściwej i bezpiecznej obsługi akumulatora, przed jego użyciem
lub kontrolą uważnie przeczytaj poniższe zalecenia.
Nie dopuść do tego, aby dodatni () biegun akumulatora stykał się
z jakimkolwiek przedmiotem metalowym, który mógÅ‚by zaiskrzyć:
Ogień i iskry w pobliżu otwartych ogniw akumulatora zagrażają bezpieczeństwu.
Wodór, wytwarzajÄ…cy siÄ™ podczas normalnej pracy akumulatora, może siÄ™ zapalić
i doprowadzić do jego wybuchu. Eksplozja akumulatora może spowodować
poważne oparzenia i obrażenia. Pracując w pobliżu akumulatora uważaj, aby
metalowe narzędzia nie stykały się z dodatnim (
) lub ujemnym () biegunem
akumulatora.
Nie zbliżaj się do otwartych ogniw akumulatora z ogniem i przedmiotami
iskrzÄ…cymi, palÄ…cym siÄ™ papierosem:
Ogień i iskry w pobliżu otwartych ogniw akumulatora zagrażają bezpieczeństwu.
Wodór, wytwarzajÄ…cy siÄ™ podczas normalnej pracy akumulatora, może siÄ™ zapalić
i doprowadzić do jego wybuchu. Eksplozja akumulatora może spowodować
poważne oparzenia i obrażenia.
Nie uruchamiaj, za pomocą akumulatora zewnętrznego, akumulatora
zamarzniętego lub z niskim poziomem elektrolitu:
Uruchamianie za pomocą akumulatora zewnętrznego zamarzniętego akumulatora
lub akumulatora z niskim poziomem elektrolitu zagraża bezpieczeństwu.
Akumulator może pęknąć lub wybuchnąć, powodując poważne obrażenia.
W razie awarii
Rozładowany akumulator
7-24
Page 595 of 683
Połącz przy pomocy przewodów rozruchowych biegun ujemny zewnÄ™trznego
akumulatora z masÄ… samochodu uruchamianego z dala od akumulatora:
Podłączenie przewodów rozruchowych z biegunem ujemnym () akumulatora
rozładowanego zagraża bezpieczeństwu.
Iskra może wywołać wybuch gazu wytwarzającego się w akumulatorze i
spowodować obrażenia.
Przewody rozruchowe powinny znajdować siÄ™ z dala od elementów, które sÄ…
w ruchu:
Podłączanie przewodów rozruchowych w pobliżu lub do części ruchomych
(wentylator chÅ‚odnicy, koÅ‚a pasowe) zagraża bezpieczeÅ„stwu. Przewód może zostać
wciągnięty w momencie uruchomienia silnika i spowodować poważne obrażenia.
PRZESTROGA
Akumulator zewnÄ™trzny musi mieć napiÄ™cie 12 V. StosujÄ…c napiÄ™cie 24 V (zespóÅ‚
silnikowo-prądnicowy 24 V lub dwa połączone szeregowo akumulatory 12 V) możesz
uszkodzić rozrusznik 12 V, system zapłonu oraz inne układy elektryczne.
Przewody rozruchowe
Akumulator rozładowany
Akumulator zewnętrzny
W razie awarii
Rozładowany akumulator
7-25
Page 596 of 683
1. Zdejmij pokrywÄ™ akumulatora.
2. Upewnij się, czy napięcie akumulatora
zewnętrznego wynosi 12 V i czy jego
ujemny biegun jest połączony z masą.
3. Jeśli akumulator zewnętrzny znajduje
się w innym samochodzie, nie dopuść,
aby samochody zetknęły się. Wyłącz
silnik samochodu z akumulatorem
zewnętrznym i wszystkie zbędne
urzÄ…dzenia elektryczne w obu
samochodach.
4. Podłącz przewody rozruchowe
dokładnie w takiej kolejności, jak
wskazano na rysunku.
xPodłącz zacisk przewodu
rozruchowego do dodatniego
bieguna rozładowanego akumulatora
(1).
xDrugi zacisk tego przewodu podłącz
do dodatniego bieguna akumulatora
zewnętrznego (2).
xPodłącz zacisk drugiego przewodu
rozruchowego do ujemnego bieguna
akumulatora zewnętrznego (3).
xDrugi zacisk tego przewodu podłącz
do punktu masowego wskazanego na
rysunku, z dala od rozładowanego
akumulatora (4).
5. Uruchom silnik samochodu
z akumulatorem zewnętrznym. Kilka
minut później spróbuj uruchomić silnik
samochodu z rozładowanym
akumulatorem.
6. Po zakończeniu operacji uważnie
odłącz przewody w kolejności
odwrotnej, niż wskazano na rysunku.
7. Jeśli pokrywa akumulatora jest
usuniÄ™ta, zaÅ‚óż jÄ… w kolejnoÅ›ci
odwrotnej do zdejmowania.
UWAGA
Sprawdź, czy wszystkie osłony zostały
poprawnie zamontowane.
W razie awarii
Rozładowany akumulator
7-26
Page 597 of 683
Uruchamianie zalanego
silnika (SKYACTIV-G 2.0)
Jeśli silnika nie uda się uruchomić, może
być zalany (nadmiar paliwa w silniku).
Przeprowadź następujące czynności:
1. Jeśli silnika nie można uruchomić za
pierwszym razem w ciągu pięciu
sekund, wyłącz zapłon, odczekaj
dziesięć sekund i spróbuj ponownie.
2. Upewnij siÄ™, czy hamulec postojowy
jest włączony.
3. Wciśnij pedał przyspieszenia do
podłogi i trzymaj go w tej pozycji.
4. Wciśnij pedał sprzęgła (Manualna
skrzynia biegów) lub pedaÅ‚ hamulca
(Automatyczna skrzynia biegów), a
następnie wciśnij przycisk Start. Jeżeli
silnik uruchomi się, natychmiast puść
pedał przyspieszenia, w przeciwnym
razie obroty silnika gwałtownie
wzrosnÄ….
5. Jeśli silnika nie uda się uruchomić,
spróbuj uruchomić go ponownie bez
naciskania pedału przyspieszenia.
Jeżeli silnika w dalszym ciągu nie uda się
uruchomić, zleć kontrolę pojazdu
specjalistycznemu serwisowi, zalecamy
Autoryzowaną Stację Obsługi Mazdy.
Uruchamianie silnika
przez pchanie samochodu
Nie uruchamiaj swojej Mazdy przez
pchanie.
OSTRZEŻENIE
Nigdy nie holuj samochodu, aby go
uruchomić:
Holowanie samochodu w celu jego
uruchomienia zagraża
bezpieczeństwu. Holowany
samochód może gwaÅ‚townie ruszyć
do przodu, gdy jego silnik uruchomi
się, i spowodować kolizję
z samochodem holujÄ…cym. Osoby
znajdujÄ…ce siÄ™ w obu samochodach
mogą odnieść obrażenia.
PRZESTROGA
Nie uruchamiaj przez pchanie
samochodu z manualnÄ… skrzyniÄ…
biegów. Może to spowodować
uszkodzenie układu kontroli emisji
spalin.
UWAGA
Samochodu ze skrzyniÄ… automatycznÄ…
nie da się uruchomić przez pchanie.
W razie awarii
Awaryjne uruchamianie silnika
7-27
Page 609 of 683
PiktogramOstrzeżenie
Lampka ostrzega-
wcza systemu ABSJeśli lampka ostrzegawcza systemu ABS świeci się podczas jazdy, oznacza to, że moduł
sterujący systemu ABS wykrył jego awarię. W takiej sytuacji hamulce będą funkcjonować
normalnie, jak w samochodzie bez systemu ABS.
Skonsultuj siÄ™ jak najszybciej z wyspecjalizowanym serwisem, zalecamy AutoryzowanÄ…
Stację Obsługi Mazdy.
UWAGA
xPrzy uruchamianiu silnika z zewnÄ™trznego akumulatora obroty silnika sÄ… nierówno-
mierne i może włączyć się lampka ostrzegawcza systemu ABS. Powodem tego jest
rozładowany akumulator, a nie usterka systemu ABS.
Naładuj akumulator.
x(W przypadku samochodów z systemem DSC)
System wspomagania hamowania nie działa, kiedy świeci się lampka ostrzegawcza
systemu ABS.
Lampka ostrzega-
wcza usterki silnika
(Check Engine)Jeśli lampka świeci się podczas jazdy, w silniku mogła nastąpić awaria. Należy zanotować
okolicznoÅ›ci, w których lampka siÄ™ włączyÅ‚a i skonsultować siÄ™ z wyspecjalizowanym ser-
wisem. Zalecamy Autoryzowaną Stację Obsługi Mazdy.
Lampka sygnalizacyjna awarii silnika może się włączyć w następujących przypadkach:
xW systemie elektrycznym silnika wystąpił problem. xW systemie kontroli emisji spalin wystąpił problem. x(SKYACTIV-G 2.0)
xPoziom paliwa jest bardzo niski lub zbiornik jest prawie pusty. xBrakuje korka wlewu paliwa lub jest on niedokręcony.
Jeśli lampka usterki silnika świeci się lub ciągle miga, nie rozwijaj dużych prędkości jazdy
i skonsultuj siÄ™ jak najszybciej z wyspecjalizowanym serwisem, zalecamy AutoryzowanÄ…
Stację Obsługi Mazdy.
(Pomarańczowa)
Lampka ostrzega-
wcza funkcji i-stop
*
Gdy lampka świeci się
Problem w systemie może być sygnalizowany w następujących okolicznościach. Poddaj
Twój samochód kontroli przez specjalistyczny serwis, zalecamy AutoryzowanÄ… StacjÄ™ Ob-
sługi Mazdy.
xLampka nie włącza się po ustawieniu zapłonu w pozycji ON. xLampka pozostaje włączona, nawet jeśli podczas pracy silnika naciśnięto wyłącznik
funkcji i-stop.
Gdy lampka miga
Lampka ta miga, jeÅ›li wystÄ…piÅ‚a usterka w systemie i-stop. Poddaj Twój samochód kontroli
przez specjalistyczny serwis, zalecamy Autoryzowaną Stację Obsługi Mazdy.
(Pomarańczowa)
Lampka ostrzega-
wcza systemu
i-ELOOP
*
Lampka świeci się w przypadku wystąpienia usterki w systemie i-ELOOP. Skonsultuj się
ze specjalistycznym serwisem, zalecamy Autoryzowaną Stację Obsługi Mazdy.
W razie awarii
Lampki ostrzegawcze, sygnalizacyjne i sygnały dźwiękowe
*Wybrane wersje.7-39
Page 610 of 683
PiktogramOstrzeżenie
Lampka ostrzega-
wcza automatycznej
skrzyni biegów
*
Lampka Å›wieci siÄ™, gdy wystÄ…pi problem w automatycznej skrzyni biegów.
PRZESTROGA
JeÅ›li lampka ostrzegawcza automatycznej skrzyni biegów Å›wieci siÄ™, w skrzyni biegów
wystÄ™puje problem elektryczny. Dalsza jazda grozi uszkodzeniem skrzyni biegów.
Skonsultuj siÄ™ jak najszybciej z wyspecjalizowanym serwisem. Zalecamy Autoryzowa-
ną Stację Obsługi Mazdy.
Ostrzenie/Lampka
ostrzegawcza napÄ™-
du na 4 koła 4WD
*
Gdy lampka świeci się
Jeżeli lampka ostrzegawcza 4WD świeci się, skontaktuj się z wyspecjalizowanym serwi-
sem, zalecamy Autoryzowaną Stację Obsługi Mazdy.
xÅšwieci siÄ™, gdy wystÄ…pi uszkodzenie systemu napÄ™du na 4 koÅ‚a (4WD). xÅšwieci siÄ™, jeÅ›li istnieje zbyt duża różnica w profilu opony pomiÄ™dzy przednimi i tylnymi
kołam i.
Gdy lampka miga
Zaparkuj samochód w bezpiecznym miejscu. Po kilku chwilach; jeżeli lampka ostrzega-
wcza przestanie migać, możesz wznowić jazdę. Jeśli jeżeli lampka sygnalizacyjna nie
przestanie migać, skontaktuj się ze specjalistycznym serwisem, zalecamy Autoryzowaną
Stację Obsługi Mazdy.
xMiga, gdy temperatura oleju mechanizmu różnicowego jest nienaturalnie wysoka. xMiga, gdy wystÄ…pi utrzymujÄ…ca siÄ™, nadmierna różnica pomiÄ™dzy obrotami przednich i
tylnych kóÅ‚, na przykÅ‚ad jak przy próbie zjechania z nawierzchni pokrytej lodem, wyjeż-
dżania z błota, piasku lub w innych podobnych warunkach.
Lampka ostrzega-
wcza układu pod-
uszek powietrznych/
systemu napinaczy
pasów bezpieczeÅ„-
stwaNieprawidłowe funkcjonowanie systemu jest sygnalizowane miganiem lampki ostrzega-
wczej, świeceniem się na stałe lub brakiem jej podświetlenia po ustawieniu włącznika za-
płonu w pozycji ON. W takich przypadkach, skontaktuj się niezwłocznie z wyspecjalizo-
wanym serwisem. Zalecamy Autoryzowaną Stację Obsługi Mazdy. System może nie za-
działać w razie wypadku.OSTRZEŻENIE
Nigdy nie próbuj naprawiać, demontować poduszki powietrznej/napinaczy. Zle-caj obsÅ‚ugÄ™ i naprawy w wyspecjalizowanym serwisie. Zalecamy AutoryzowanÄ…StacjÄ™ ObsÅ‚ugi Mazdy.Samodzielna naprawa wymienionych systemów zagraża bezpieczeÅ„stwu. Pod-
uszka powietrzna/napinacz może przypadkowo uruchomić się lub nie zadziałać,
powodując poważne obrażenia lub śmierć.
W razie awarii
Lampki ostrzegawcze, sygnalizacyjne i sygnały dźwiękowe
7-40*Wybrane wersje.
Page 611 of 683
PiktogramOstrzeżenie
(Miga)
Lampka ostrzega-
wcza systemu moni-
torowania ciśnienia
w oponach
*
Jeśli system monitorowania ciśnienia w oponach działa nieprawidłowo, lampka ostrzega-
wcza tego systemu miga przez około 1 minutę po ustawieniu włącznika zapłonu w pozycji
ON, a nastÄ™pnie Å›wieci w trybie staÅ‚ym. Jak najszybciej zwróć siÄ™ do wyspecjalizowanego
serwisu w celu przeprowadzenia kontroli pojazdu. Zalecamy Autoryzowaną Stację Obsługi
Mazdy.
OSTRZEŻENIE
Jeżeli lampka ostrzegawcza systemu świeci się lub miga albo słychać ostrzega-wczy sygnał dźwiękowy, natychmiast zmniejsz prędkość samochodu, unikającgwałtownego manewrowania i hamowania:Jeżeli lampka ostrzegawcza systemu świeci się lub miga, albo słychać ostrzega-
wczy sygnał dźwiękowy, jazda z dużą prędkością albo gwałtowne manewrowanie
lub hamowanie zagrażają bezpieczeństwu. Prowadzenie samochodu może ulec
pogorszeniu, co w efekcie może doprowadzić do wypadku.
Aby skontrolować stan opon, zatrzymaj się w bezpiecznym miejscu, gdzie bę-
dziesz mógÅ‚ sprawdzić wzrokowo, czy ilość powietrza wystarczy, by dojechać do
wyspecjalizowanego serwisu, w którym można uzupeÅ‚nić ciÅ›nienie i ponownie
sprawdzić system. Zalecamy Autoryzowaną Stację Obsługi Mazdy lub serwis
wulkanizacyjny.
Nie ignoruj lampki ostrzegawczej systemu TPMS:
Ignorowanie lampki ostrzegawczej systemu TPMS zagraża bezpieczeństwu, na-
wet jeśli wiesz, dlaczego się świeci. Zadbaj o jak najszybsze rozwiązanie proble-
mu, zanim dojdzie do niebezpiecznej sytuacji, mogącej prowadzić do uszkodze-
nia opon lub groźnego wypadku.
(Czerwona)
(Åšwieci siÄ™)
Lampka ostrzega-
wcza KLUCZAJeśli w systemie zdalnego otwierania i uruchamiania wystąpi awaria, włączy się na stałe.
PRZESTROGA
Jeśli lampka ostrzegawcza klucza świeci się lub dioda sygnalizacyjna przycisku Start
(pomarańczowa) miga, silnik może się nie uruchomić. Jeśli nie można uruchomić sil-
nika, spróbuj uruchomić go korzystajÄ…c z procedury uruchamiania awaryjnego, po
czym możliwie jak najszybciej poddaj samochód kontroli przez wyspecjalizowany ser-
wis, zalecamy Autoryzowaną Stację Obsługi Mazdy.
Patrz „Awaryjne uruchamianie silnika” na stronie 4-12.
W razie awarii
Lampki ostrzegawcze, sygnalizacyjne i sygnały dźwiękowe
*Wybrane wersje.7-41
Page 614 of 683
PiktogramOstrzeżenieDziałanie, jakie należy podjąć
Lampka ostrzega-
wcza pasa bezpie-
czeństwa (siedze-
nie przednie)Po ustawieniu włącznika zapłonu w pozycji
ON lampka niezapiętego pasa bezpieczeń-
stwa włącza się, jeśli siedzenie kierowcy i
pasażera przedniego jest zajęte, a pas bezpie-
czeństwa kierowcy lub pasażera przedniego
nie został zapięty.
Jeśli pas bezpieczeństwa kierowcy lub przed-
niego pasażera nie jest zapiÄ™ty (jedynie wów-
czas, kiedy siedzenie to jest zajęte), a pręd-
kość pojazdu przekracza 20 km/h, lampka
ostrzegawcza miga. Po krótkim czasie lamp-
ka ostrzegawcza przestaje migać, ale pozo-
staje włączona. Jeśli pas bezpieczeństwa po-
zostaje odpięty, lampka ostrzegawcza miga
ponownie przez określony czas.
UWAGA
xJeśli po włączeniu się lampki ostrzega-
wczej pas kierowcy lub pasażera przed-
niego jest odpięty, a prędkość samocho-
du przekracza 20 km/h, lampka ostrze-
gawcza miga ponownie.
xUmieszczanie ciężkich przedmiotów na
siedzeniu pasażera przedniego może
spowodować, że ostrzeżenie dotyczące
pasa pasażera zadziała, w zależności od
masy takich przedmiotów.
xW celu umożliwienia poprawnego dzia-
łania czujnika obecności na siedzeniu
pasażera nie umieszczaj na siedzeniu
dodatkowych poduszek i nie siadaj na
nich. Czujnik może nie działać prawid-
łowo, ponieważ dodatkowa poduszka
może powodować zakÅ‚ócenia jego pracy.
xLampka ostrzegawcza może nie działać,
jeśli na siedzeniu pasażera przedniego
usiądzie małe dziecko.
Należy zapinać pasy bezpieczeństwa.
W razie awarii
Lampki ostrzegawcze, sygnalizacyjne i sygnały dźwiękowe
7-44
Page 616 of 683
PiktogramOstrzeżenieDziałanie, jakie należy podjąć
(Åšwieci siÄ™)
Lampka ostrzega-
wcza systemu mo-
nitorowania ciśnie-
nia w oponach
*
Jeżeli lampka ostrzegawcza świeci się i sły-
chać sygnał dźwiękowy (przez ok. 3 sekun-
dy), oznacza to, że w jednej lub w kilku opo-
nach ciśnienie powietrza jest zbyt niskie.
OSTRZEŻENIE
Jeżeli lampka ostrzegawcza systemuświeci się lub miga albo słychać os-trzegawczy sygnał dźwiękowy, natych-miast zmniejsz prędkość samochodu,unikając gwałtownego manewrowaniai hamowania:Jeżeli lampka ostrzegawcza systemu
świeci się lub miga, albo słychać os-
trzegawczy sygnał dźwiękowy, jazda
z dużą prędkością albo gwałtowne
manewrowanie lub hamowanie zagra-
żają bezpieczeństwu. Prowadzenie sa-
mochodu może ulec pogorszeniu, co
w efekcie może doprowadzić do wy-
padku.
Aby skontrolować stan opon, zatrzy-
maj siÄ™ w bezpiecznym miejscu, gdzie
bÄ™dziesz mógÅ‚ sprawdzić wzrokowo,
czy ilość powietrza wystarczy, by doj-
echać do wyspecjalizowanego serwisu,
w którym można uzupeÅ‚nić ciÅ›nienie i
ponownie sprawdzić system. Zalecamy
Autoryzowaną Stację Obsługi Mazdy
lub serwis wulkanizacyjny.
Nie ignoruj lampki ostrzegawczej sys-
temu TPMS:Ignorowanie lampki ostrzegawczej
systemu TPMS zagraża bezpieczeń-
stwu, nawet jeśli wiesz, dlaczego się
świeci. Zadbaj o jak najszybsze roz-
wiÄ…zanie problemu, zanim dojdzie do
niebezpiecznej sytuacji, mogÄ…cej pro-
wadzić do uszkodzenia opon lub groź-
nego wypadku.
Sprawdź opony i wyreguluj ciśnienie do war-
tości podanej w specyfikacjach (strona 6-44).
UWAGA
xWyreguluj ciśnienie, gdy opony są zim-
ne. Wartość ciśnienia w oponach zmie-
nia się w zależności od ich temperatury,
dlatego uzupełniaj powietrze co naj-
mniej po godzinie od zakończenia jazdy
lub po przejechaniu nie więcej niż 1,6
km. Jeżeli uzupełnisz ciśnienie rozgrza-
nych opon do poziomu zalecanego dla
opon zimnych, to po ich ochłodzeniu
może włączyć się lampka/sygnał ostrze-
gawczy systemu TPMS, a wartość ciś-
nienia spadnie poniżej wymaganej.
Lampka ostrzegawcza systemu TPMS,
sygnalizująca spadek ciśnienia w opo-
nach spowodowany niskÄ… temperaturÄ…
otoczenia, będzie świecić się nadal, na-
wet jeśli temperatura otoczenia wzroś-
nie. Również w takim przypadku ko-
nieczne jest uzupełnienie ciśnienia
w oponach. Jeżeli lampka ostrzegawcza
systemu TPMS świeci się na skutek
spadku ciśnienia w oponach, sprawdź i
skoryguj ciśnienie do prawidłowego po-
ziomu.
xW miarę upływu czasu opony samoist-
nie tracą pewną ilość powietrza, a sys-
tem TPMS nie odróżnia stopniowego
spadku ciśnienia od przebicia opony. Je-
żeli stwierdzisz, że jedna z opon ugina
się bardziej niż pozostałe, sprawdź, czy
na bieżniku lub bocznej ścianie tej opo-
ny nie ma nacięcia lub nie są wbite me-
talowe przedmioty. Wpuść kilka kropli
wody do trzonka zaworu, żeby spraw-
dzić, czy nie tworzą się bąbelki wskazu-
jÄ…ce na uszkodzenie zaworu. Ubytek po-
wietrza z opon zagraża bezpieczeństwu,
dlatego w razie jego stwierdzenia nie
wystarcza jedynie uzupełnienie ciśnienia
Рopona powinna trafić do wyspecjali-
zowanego serwisu, zalecamy Autoryzo-
waną Stację Obsługi Mazdy.
W razie awarii
Lampki ostrzegawcze, sygnalizacyjne i sygnały dźwiękowe
7-46*Wybrane wersje.
Page 619 of 683
tSprawdzanie komunikatów na wyÅ›wietlaczu
Wyświetla się w następujących przypadkach:
WyświetlaczWskazanie stanu/działania, jakie należy podjąć
OK
Ostrzeżenie o wys. temperaturze
Zbyt wysoka temp. wyświetlacza. Ekran
może nie działać prawidłowo do czasu
schłodzenia.
Pojawia się na wyświetlaczu, gdy przy wyświetlaczu centralnym utrzy-
muje siÄ™ wysoka temperatura.
Zalecane jest wówczas obniżenie temperatury w kabinie lub temperatu-
ry przy wyświetlaczu centralnym i zapobieganie bezpośredniemu pada-
niu światła słonecznego na ten element.
W razie awarii
Lampki ostrzegawcze, sygnalizacyjne i sygnały dźwiękowe
7-49