alarm MAZDA MODEL 3 HATCHBACK 2016 Instrukcja Obsługi (in Polish)
[x] Cancel search | Manufacturer: MAZDA, Model Year: 2016, Model line: MODEL 3 HATCHBACK, Model: MAZDA MODEL 3 HATCHBACK 2016Pages: 787, PDF Size: 9.18 MB
Page 77 of 787

3Przed rozpoczęciem jazdy
Obsługa różnych elementów, w tym kluczy, drzwi, lusterek i okien.
Klucze................................................. 3-2
Klucze...........................................3-2
Centralny zamek ze zdalnym
sterowaniem.................................. 3-3
Zaawansowany system zdalnego
otwierania........................................... 3-9
Zaawansowany system zdalnego
otwierania
*....................................3-9
Zasięg działania.......................... 3-10
Drzwi i zamki.................................. 3-11
Zamki drzwi................................3-11
Pokrywa bagażnika..................... 3-22
Paliwo i emisje spalin..................... 3-28
Środki ostrożności dotyczące paliwa
i emisji spalin..............................3-28
Pokrywa wlewu paliwa
i korek......................................... 3-33
Kierownica....................................... 3-35
Kierownica..................................3-35
Lusterka........................................... 3-37
Lusterka...................................... 3-37
Szyby.................................................3-42
Szyby sterowane elektrycznie..... 3-42
Dach otwierany
*......................... 3-48
System zabezpieczenia przed
kradzieżą.......................................... 3-50
Modyfikacje i wyposażenie
dodatkowe................................... 3-50
Immobilizer................................ 3-50
System alarmowy (z wewnętrznym
czujnikiem ruchu)
*..................... 3-52
System alarmowy (bez
wewnętrznego czujnika
ruchu)
*........................................ 3-56
Zalecenia dotyczące jazdy.............. 3-58
Docieranie...................................3-58
Oszczędzanie paliwa i ochrona
środowiska.................................. 3-58
Jazda w trudnych warunkach...... 3-59
Dywaniki podłogowe.................. 3-60
Ruszanie na śliskiej
nawierzchni................................. 3-61
Jazda zimą...................................3-62
Jazda po wodzie.......................... 3-64
Informacje o turbosprężarce
(SKYACTIV-D 1.5, SKYACTIV-D
2.2).............................................. 3-65
Holowanie......................................... 3-66
Holowanie przyczepy kempingowej
i przyczepy bagażowej (Europa/
Rosja/Turcja/Izrael/Republika
Południowej Afryki)................... 3-66
*Wybrane wersje.3-1
Page 79 of 787

Zanotuj numer kodu i przechowuj go
w bezpiecznym i dostępnym miejscu, ale
nie w samochodzie.
W razie zgubienia klucza (klucza
pomocniczego), zwróć się do
Autoryzowanej Stacji Obsługi Mazdy
i przekaż numer kodu klucza.
UWAGA
Aby system funkcjonował prawidłowo,
musisz mieć przy sobie klucz.
Klucz pomocniczy Nadajnik
Tabliczka z kodem klucza
Aby użyć klucza pomocniczego, wyjmij
ten klucz z nadajnika, naciskając na
wskazany przycisk.
Przycisk
Centralny zamek ze
zdalnym sterowaniem
W kluczu znajdują się przyciski do
zdalnego blokowania i odblokowywania
drzwi i pokrywy bagażnika, a także
otwierania pokrywy bagażnika.
System ten pozwala uruchomić silnik bez
konieczności wyjmowania klucza
z kieszeni lub torebki.
W samochodach wyposażonych w system
alarmowy za pomocą tego systemu można
również włączać/wyłączać alarm.
O nieprawidłowym działaniu systemu lub
ostrzeżeniach informują przedstawione
poniżej lampki lub sygnały ostrzegawcze.
•Lampka ostrzegawcza KLUCZA
(czerwona)
Patrz rozdział „Lampki ostrzegawcze/
sygnalizacyjne” na stronie 4-43.
•Sygnał ostrzegawczy włącznika zapłonu
znajdującego się w pozycji innej niż
OFF (STOP)
Patrz „Sygnał ostrzegawczy włącznika
zapłonu nie w położeniu Off (STOP)” na
stronie 7-54.
•Sygnał ostrzegawczy klucza wyjętego
z pojazdu
Patrz rozdział „Sygnał ostrzegawczy
klucza wyjętego z pojazdu” na stronie
7-54.
W razie jakichkolwiek problemów
z kluczem skontaktuj się ze specjalistą,
zalecamy Autoryzowaną Stację Obsługi
Mazdy.
Przed rozpoczęciem jazdy
Klucze
3-3
Page 81 of 787

UWAGA
•(Modele europejskie)
Światła przednie można włączyć/
wyłączyć za pomocą nadajnika. Patrz
rozdział „System oświetlania drogi
do samochodu” na stronie 4-73.
•(Z systemem alarmowym)
Światła awaryjne migną, kiedy
system alarmowy zostanie uzbrojony
lub wyłączony.
Patrz „System alarmowy
(z wewnętrznym czujnikiem ruchu)”
na stronie 3-52.
Patrz „System alarmowy (bez
wewnętrznego czujnika ruchu)” na
stronie 3-56.
•(Z zaawansowanym systemem
zdalnego otwierania (Modele
europejskie))
Ustawienia można zmienić tak, aby
sygnał dźwiękowy potwierdzał
zablokowanie lub odblokowanie
drzwi i pokrywy bagażnika przy
użyciu klucza.
(Z zaawansowanym systemem
zdalnego otwierania (Modele
spoza Europy))
Może być słyszalny sygnał
dźwiękowy potwierdzający
zablokowanie lub odblokowanie
drzwi i pokrywy bagażnika przy
użyciu klucza. Sygnał dźwiękowy
można wyłączyć.
Można również zmieniać głośność
tego dźwięku.
Patrz rozdział „Możliwości
personalizacji” na stronie 9-18.
Aby zmienić ustawienia, postępuj
w następujący sposób.
1. Wyłącz zapłon i zamknij
wszystkie drzwi oraz pokrywę
bagażnika.
2. Otwórz drzwi po stronie
kierowcy.
3. W ciągu 30 sekund od otwarcia
drzwi po stronie kierowcy naciśnij
i przytrzymaj przez co najmniej 5
sekund przycisk LOCK w kluczu.
Wszystkie drzwi i pokrywa
bagażnika zostaną zablokowane
i zostanie wyemitowany sygnał
dźwiękowy na aktualnie
ustawionej głośności. Ustawienie
zmienia się za każdym razem,
kiedy zostaje naciśnięty przycisk
LOCK w kluczu, a sygnał
dźwiękowy uaktywnia się na
ustawionej głośności. (Jeśli sygnał
dźwiękowy jest wyłączony, nie
zostanie on wyemitowany).
4. Zmiana ustawienia zostanie
zakończona, jeśli wykonano jedną
z poniższych czynności:
•Ustawiono włącznik zapłonu
w pozycji ACC lub ON.
•Zamknięto drzwi po stronie
kierowcy.
•Otworzono pokrywę bagażnika.
•Nie używano klucza przez 10
sekund.
•Naciśnięto dowolny przycisk za
wyjątkiem przycisku
blokowania w kluczu.
•Naciśnięto przycisk żądania.
Dioda sygnalizacyjna świeci się, kiedy
naciskane są przyciski pilota.
Przed rozpoczęciem jazdy
Klucze
3-5
Page 82 of 787

Przycisk blokowania
Aby zablokować drzwi i pokrywę
bagażnika, naciśnij przycisk blokowania.
Światła awaryjne migną jeden raz.
(Z zaawansowanym systemem zdalnego
otwierania (Modele spoza Europy))
Sygnał dźwiękowy będzie emitowany
jeden raz.
UWAGA
•(Modele europejskie)
Gdy którekolwiek z drzwi są otwarte,
drzwi i pokrywy bagażnika nie
można zablokować przy użyciu
przycisku blokowania. Światła
awaryjne nie migną.
(Modele spoza Europy)
Gdy pokrywa bagażnika lub
którekolwiek z drzwi są otwarte,
pozostałe drzwi nie zostaną
zablokowane po naciśnięciu
przycisku blokowania. Światła
awaryjne nie migną.
•(Z funkcją i-stop (Modele
europejskie))
Wyjęcie klucza z pojazdu,
zamknięcie wszystkich drzwi
i naciśnięcie przycisku blokowania
w kluczu, podczas gdy funkcja i-stop
działa (silnik jest zatrzymany),
spowoduje wyłączenie zapłonu
i zablokowanie wszystkich drzwi
(Następuje również zablokowanie
kierownicy).
Patrz „Funkcja i-stop” na stronie
4-14.
•Po naciśnięciu przycisku upewnij się,
czy wszystkie drzwi i pokrywa
bagażnika są zablokowane.
•(Z systemem podwójnego
blokowania)
Dwukrotne naciśnięcie w ciągu 3
sekund przycisku blokowania
uaktywni system podwójnego
blokowania.
Patrz „System podwójnego
blokowania” na stronie 3-13.
•(Z systemem alarmowym)
Gdy drzwi są zablokowane
nadajnikiem poprzez naciśnięcie
przycisku blokowania w kluczu, gdy
system alarmowy jest uzbrojony,
światła awaryjne migną raz,
sygnalizując, że system alarmowy
jest uzbrojony.
Przycisk odblokowywania
Aby odblokować drzwi i pokrywę
bagażnika, naciśnij przycisk
odblokowywania. Światła awaryjne migną
dwukrotnie.
(Z zaawansowanym systemem zdalnego
otwierania (Modele spoza Europy))
Sygnał dźwiękowy będzie emitowany dwa
razy.
Przed rozpoczęciem jazdy
Klucze
3-6
Page 83 of 787

UWAGA
•(Funkcja samoczynnego
ponownego blokowania)
Po odblokowaniu kluczem wszystkie
drzwi i pokrywa bagażnika zostaną
automatycznie ponownie
zablokowane, jeśli w ciągu około 30
sekund nie zostanie wykonana jedna
z poniżej podanych czynności. Jeśli
Twój samochód posiada system
alarmowy, światłą awaryjne migną
celem potwierdzenia.
Czas wymagany do automatycznego
zablokowania drzwi można zmieniać.
Patrz rozdział „Możliwości
personalizacji” na stronie 9-18.
•Drzwi lub pokrywa bagażnika
zostały otwarte.
•Włącznik zapłonu jest ustawiony
w pozycji innej niż OFF.
•(Z systemem alarmowym)
Gdy drzwi zostaną odblokowane
poprzez naciśnięcie w kluczu
przycisku odblokowywania podczas,
gdy system alarmowy jest wyłączony,
światła awaryjne migną dwukrotnie,
aby zasygnalizować, że system został
wyłączony.
Przycisk pokrywy bagażnika (Sedan)
Aby otworzyć pokrywę bagażnika, wciśnij
i przytrzymaj przycisk pokrywy bagażnika
do momentu jej otwarcia.
Przycisk wyłączania czujnika ruchu*
Aby wyłączyć wewnętrzny czujnik ruchu
(część systemu alarmowego), naciśnij
przycisk wyłączania czujnika w ciągu 20
sekund od naciśnięcia przycisku
blokowania, światła awaryjne migną trzy
razy.
Patrz „System alarmowy” na stronie
3-52.
ttZasięg działania
System działa wyłącznie wówczas, kiedy
kierowca znajduje się w samochodzie, lub
gdy klucz znajduje się w zasięgu jego
działania.
Uruchamianie silnika
UWAGA
•Uruchomienie silnika jest możliwe,
gdy klucz znajduje się na zewnątrz
samochodu bardzo blisko drzwi lub
szyb, jednak czynność ta zawsze
powinna być wykonywana z miejsca
kierowcy.
Jeżeli silnik pracuje, a klucz znajdzie
się poza samochodem, po wyłączeniu
silnika oraz włącznika zapłonu jego
ponowne uruchomienie nie będzie
możliwe.
•Mimo że bagażnik jest poza
zasięgiem działania systemu, jeśli
klucz (nadajnik) znajduje się
w zasięgu, uruchomienie silnika
może być możliwe.
Przed rozpoczęciem jazdy
Klucze
*Wybrane wersje.3-7
Page 92 of 787

4. Zmiana ustawienia zostanie
zakończona, jeśli wykonano jedną
z poniższych czynności:
•Ustawiono włącznik zapłonu
w pozycji ACC lub ON.
•Zamknięto drzwi po stronie
kierowcy.
•Otworzono pokrywę bagażnika.
•Nie używano klucza przez 10
sekund.
•Naciśnięto dowolny przycisk za
wyjątkiem przycisku
blokowania w kluczu.
•Naciśnięto przycisk żądania.
•(Z systemem alarmowym)
Światła awaryjne migną, kiedy
system alarmowy zostanie uzbrojony
lub wyłączony.
Patrz „System alarmowy
(z wewnętrznym czujnikiem ruchu)”
na stronie 3-52.
Patrz „System alarmowy (bez
wewnętrznego czujnika ruchu)” na
stronie 3-56.
•(Z systemem podwójnego
blokowania)
System podwójnego blokowania
można włączyć/wyłączyć przy
użyciu przycisku żądania.
Patrz „System podwójnego
blokowania” na stronie 3-13.
•Ustawienie można zmienić tak, aby
drzwi i pokrywa bagażnika były
blokowane automatycznie bez
konieczności naciskania przycisku
żądania.
Patrz rozdział „Możliwości
personalizacji” na stronie 9-18.
(Funkcja samoczynnego
blokowania)
W przypadku zamknięcia wszystkich
drzwi i pokrywy bagażnika, gdy
klucz zaawansowany znajduje się
w zasięgu działania, emitowany jest
sygnał dźwiękowy. Wszystkie drzwi
i pokrywa bagażnika zamykane są
automatycznie po około trzech
sekundach, jeśli klucz zaawansowany
znajduje się poza zasięgiem
działania. Światła awaryjne migną
raz. (Jeśli kierowca znajduje się
w zasięgu działania, wszystkie drzwi
i pokrywa bagażnika zostaną
automatycznie zablokowane po 30
sekundach). Jeżeli znajdziesz się
poza zasięgiem działania, zanim
drzwi i pokrywa bagażnika zostaną
całkowicie zamknięte, lub inny klucz
znajduje się w samochodzie, wtedy
funkcja samoczynnego blokowania
nie zadziała. Przed pozostawieniem
samochodu upewnij się zawsze, czy
wszystkie drzwi i pokrywa bagażnika
są zamknięte i zablokowane. Funkcja
samoczynnego blokowania nie
zamyka szyb sterowanych
elektrycznie.
•Funkcja samoczynnego
ponownego blokowania
Po odblokowaniu przyciskiem
żądania wszystkie drzwi i pokrywa
bagażnika zostaną automatycznie
ponownie zablokowane, jeśli jedna
z poniżej podanych czynności nie
zostanie wykonana w ciągu około 30
sekund. Jeśli Twój samochód posiada
system alarmowy, światłą awaryjne
migną celem potwierdzenia.
Przed rozpoczęciem jazdy
Drzwi i zamki
3-16
Page 126 of 787

Modyfikacje
i wyposażenie dodatkowe
Mazda nie gwarantuje prawidłowego
działania alarmu, gdy system zostanie
zmodyfikowany lub zostanie
zainstalowane do niego jakiekolwiek
dodatkowe wyposażenie.
PRZESTROGA
Aby uniknąć uszkodzenia samochodu,
nie modyfikuj systemu i nie instaluj
jakiegokolwiek dodatkowego
wyposażenia immobilizera oraz
systemu alarmowego w samochodzie.
Immobilizer
Immobilizer umożliwia uruchomienie
silnika tylko wtedy, gdy system rozpozna
klucz.
Jeżeli ktoś spróbuje uruchomić silnik
nierozpoznanym kluczem, silnik nie
uruchomi się, co pomaga zapobiec
kradzieży samochodu.
Jeżeli masz problem z systemem
immobilizera lub z kluczem, skonsultuj się
z Autoryzowaną Stacją Obsługi Mazdy.
PRZESTROGA
•Wszelkie zmiany lub modyfikacje
wykonane bez wyraźnej autoryzacji
ze strony podmiotu
odpowiedzialnego za zgodność
produktu mogą pozbawić
użytkownika prawa do posługiwania
się elementem wyposażenia.
•Aby uniknąć uszkodzenia klucza:
•Nie upuszczaj go.
•Nie zamocz go.
•Nie wystawiaj go na działanie
jakichkolwiek pól magnetycznych.
•Nie wystawiaj go na działanie
wysokich temperatur w miejscach
takich jak deska rozdzielcza lub
pokrywa komory silnika, kiedy
działa na nie bezpośrednio światło
słoneczne.
Przed rozpoczęciem jazdy
System zabezpieczenia przed kradzieżą
3-50
Page 128 of 787

Rozbrojenie
System rozbraja się, gdy włącznik zapłonu
zostanie ustawiony w pozycję ON przy
użyciu właściwego zaprogramowanego
klucza. Lampka sygnalizacyjna systemu
zabezpieczenia przed kradzieżą włączy się
na około 3 sekundy i wyłączy się. Jeżeli
silnik nie uruchomi się właściwym
kluczem, a lampka sygnalizacyjna systemu
zabezpieczenia przed kradzieżą świeci się
lub miga, spróbuj co następuje:
Sprawdź, czy klucz znajduje się w zasięgu
działania transmisji sygnału. Ustaw
włącznik zapłonu w pozycji OFF,
a następnie ponownie uruchom silnik. Jeśli
po 3 lub więcej próbach silnik nie
uruchomi się, skontaktuj się
z Autoryzowaną Stacją Obsługi Mazdy.
UWAGA
•Jeżeli lampka sygnalizacyjna systemu
zabezpieczenia przed kradzieżą miga
podczas jazdy, nie wyłączaj silnika.
Dojedź do najbliższej Autoryzowanej
Stacji Obsługi Mazdy w celu
sprawdzenia samochodu. Jeżeli
wyłączysz silnik, gdy lampka miga,
nie będzie można uruchomić go
ponownie.
•Ponieważ zabezpieczające kody
elektroniczne zostaną skasowane
podczas naprawy systemu
immobilizera, potrzebne będą klucze.
Dostarcz wszystkie klucze do
Autoryzowanej Stacji Obsługi Mazdy
w celu ich zaprogramowania.
System alarmowy
(z wewnętrznym
czujnikiem ruchu)
*
Jeżeli system alarmowy wykryje próbę
otwarcia lub wewnętrzny czujnik ruchu
alarmu rozpozna ruch w samochodzie, co
może świadczyć o kradzieży pojazdu lub
znajdujących się w nim przedmiotów,
alarm uruchomi syrenę oraz światła
awa r y j n e.
System nie funkcjonuje dopóki nie
zostanie właściwie uzbrojony. Opuszczając
samochód należy wykonać prawidłowo
procedurę uzbrojenia.
Wewnętrzny czujnik ruchu
Ultradźwiękowy czujnik wykrywa ruch
wewnątrz samochodu i uruchamia alarm
w razie włamania.
Czujnik alarmu wykrywa określone
rodzaje ruchu wewnątrz samochodu, może
jednak reagować na zjawiska zewnętrzne,
takie jak wibracje, hałas, wiatr.
PRZESTROGA
Aby zapewnić prawidłowe działanie
wewnętrznego czujnika ruchu, należy
przestrzegać poniższych zaleceń:
•Nie wieszaj ubrań lub przedmiotów
na zagłówkach lub wieszakach.
•Złóż daszki przeciwsłoneczne do
pierwotnej pozycji.
•Nie zasłaniaj czujnika ruchu alarmu
przykrywając go lub umieszczając na
nim przedmioty.
Przed rozpoczęciem jazdy
System zabezpieczenia przed kradzieżą
3-52*Wybrane wersje.
Page 129 of 787

•Nie dopuszczaj do zabrudzenia
czujnika i nie przecieraj go płynami.
•Nie potrząsaj, ani nie uderzaj
w czujnik lub jego obudowę.
•Nie instaluj siedzeń, które nie są
oryginalnymi produktami Mazdy.
•Aby zapobiec zasłonięciu czujnika,
nie umieszczaj przedmiotów lub
bagaży w pobliżu czujnika powyżej
wysokości zagłówków.
Czujnik ruchu
alarmu i obudowa
ttDziałanie
Warunki uruchomienia syreny
Syrena emituje dźwięk przerywany,
a światła awaryjne migają przez 30
sekund, gdy system zostanie uruchomiony
wskutek:
•Odblokowania drzwi kluczem lub za
pomocą wewnętrznej dźwigni
blokowania drzwi.
•Wymuszenia otwarcia drzwi, pokrywy
komory silnika lub pokrywy bagażnika.
•Otwarcia pokrywy komory silnika
dźwignią odblokowania pokrywy.
•Włączenia zapłonu bez użycia przycisku
Start.
•Wykrycia ruchu w samochodzie przez
wewnętrzny czujnik ruchu.
Alarm uruchomi się ponownie (do 10
razy), jeżeli jedna z powyższych przyczyn
będzie trwała nadal.
•W razie odłączenia akumulatora (światła
awaryjne nie migają).
Alarm zostanie uruchomiony około 10
razy.
UWAGA
Jeżeli dojdzie do rozładowania
akumulatora przy uzbrojonym alarmie,
syrena włączy się, a światła awaryjne
zaczną migać, kiedy akumulator
zostanie doładowany lub wymieniony.
tJak uzbroić system
1. Zamknij dokładnie wszystkie okna
i otwierany* dach.
UWAGA
System można włączyć również przy
opuszczonej szybie lub otwartym
dachu
*. Jednak pozostawienie nawet
częściowo opuszczonej szyby lub
częściowo otwartego
* dachu może
stanowić zachętę dla złodzieja,
a podmuchy wiatru mogą uruchomić
alarm.
Czujnik ruchu alarmu można wyłączyć.
Patrz rozdział „Wyłączenie
wewnętrznego czujnika ruchu” na
stronie 3-54.
2. Wyłącz zapłon.
3. Upewnij się, czy pokrywa silnika,
drzwi i pokrywa bagażnika są
zamk n i ęt e.
Przed rozpoczęciem jazdy
System zabezpieczenia przed kradzieżą
*Wybrane wersje.3-53
Page 130 of 787

4. Naciśnij w nadajniku przycisk
blokowania lub zablokuj drzwi po
stronie kierowcy z zewnątrz za pomocą
klucza pomocniczego.
Światła awaryjne migną raz.
(Z zaawansowanym systemem
zdalnego otwierania)
Naciśnij przycisk żądania.
Lampka sygnalizacyjna systemu
zabezpieczenia przed kradzieżą
w zestawie wskaźników miga dwa razy
na sekundę przez 20 sekund.
5. Po 20 sekundach alarm jest w pełni
uzbrojony.
UWAGA
•System alarmowy można również
uzbroić, jeśli uaktywni się funkcja
automatycznego ponownego
blokowania, gdy wszystkie drzwi,
pokrywa bagażnika i pokrywa
komory silnika są zamknięte.
Patrz „Nadajnik” na stronie 3-4.
•Alarm zostanie rozbrojony, gdy
wykonana zostanie jedna
z poniższych czynności w ciągu 20
sekund od chwili naciśnięcia
przycisku blokowania:
•Odblokowanie drzwi.
•Otwarcie dowolnych drzwi.
•Otwarcie pokrywy komory silnika.
•Ustawienie włącznika zapłonu
w pozycji ON.
Aby ponownie uzbroić system,
wykonaj powtórnie procedurę
uzbrojenia.
•Gdy drzwi są zablokowane
nadajnikiem poprzez naciśnięcie
przycisku blokowania w nadajniku,
gdy system alarmowy jest uzbrojony,
światła awaryjne migną raz,
sygnalizując, że system alarmowy
jest uzbrojony.
tWyłączanie wewnętrznego czujnika
ruchu
Gdy alarm został uzbrojony i wystąpi
jeden z poniższych przypadków, wyłącz
czujnik ruchu alarmu, aby zapobiec
niepotrzebnemu uruchomieniu.
(Wewnętrzny czujnik ruchu)
•Pozostawienie w samochodzie
ruchomych przedmiotów, pasażerów lub
zwierząt.
•Pozostawienie w samochodzie
przedmiotów, które mogą przemieszczać
się, gdy samochód stoi na niestabilnej
powierzchni.
•Wieszanie w samochodzie niewielkich
przedmiotów/akcesoriów, ubrań na
wieszaku na ubrania lub umieszczanie
innych przedmiotów, które w łatwy
sposób mogą przemieszczać się.
•Parkowanie w miejscach o silnych
drganiach lub natężeniu hałasu.
•W wysokociśnieniowych lub
automatycznych myjniach
samochodowych.
•Długotrwałe uderzenia i wibracje
spowodowane gradem i burzą.
•Zablokowanie drzwi z otwartymi
oknami lub dachem
*.
Przed rozpoczęciem jazdy
System zabezpieczenia przed kradzieżą
3-54*Wybrane wersje.