TOYOTA YARIS 2022 Instrukcja obsługi (in Polish)
Manufacturer: TOYOTA, Model Year: 2022, Model line: YARIS, Model: TOYOTA YARIS 2022Pages: 586, PDF Size: 16.86 MB
Page 321 of 586

zalecane jest powierzenie czynnoÊci
obs∏ugi okresowej autoryzowanej stacji
obs∏ugi Toyoty lub innemu specjalistycz-
nemu warsztatowi. Autoryzowana stacja
obs∏ugi Toyoty b´dzie ponadto prowa-
dziç rejestr wykonanych przeglàdów
oraz czynnoÊci serwisowych, pomocny
na wypadek korzystania z naprawy
gwarancyjnej. W przypadku korzystania
z us∏ug warsztatu nienale˝àcego do
sieci serwisowej Toyoty wskazane jest
poproszenie o dokonywanie odpowied-
nich zapisów przebiegu historii serwiso-
wej tego samochodu.
Kiedy samochód wymaga naprawy?
Nale˝y zwracaç uwag´ na wszelkie
zmiany w zachowaniu si´ samochodu
podczas jazdy, nietypowe dêwi´ki i inne
oznaki Êwiadczàce o koniecznoÊci inter-
wencji serwisowej. Najwa˝niejsze
z nich, to:
Przerywana praca lub d∏awienie si´
silnika, odg∏osy dzwonienia.
Wyraêna utrata mocy.
Nietypowe odg∏osy dobiegajàce z sil-
nika.
Âlady wycieków pod samochodem.
(Jednak woda kapiàca z elementów
uk∏adu klimatyzacji, który pracowa∏,
jest zjawiskiem normalnym.)
Zmiana odg∏osu pracy uk∏adu wyde-
chowego. (Mo˝e to byç objawem ulat-
niania si´ niebezpiecznego dla zdrowia
tlenku w´gla. Nale˝y wtedy jechaç
z otwar tymi szybami i natychmiast zle-
ciç sprawdzenie uk∏adu wydechowego.)
Widoczne obni˝enie ciÊnienia w ogu-
mieniu, pisk ogumienia podczas skr´-
cania, nierównomierne zu˝ycie
bie˝nika.
Âciàganie samochodu w jednà stron´
podczas jazdy po p∏askiej, prostej
drodze.
Nietypowe odg∏osy towarzyszàce pracy
elementów zawieszenia.
Spadek skutecznoÊci hamulców,
„mi´kki” peda∏ hamulca zasadniczego
lub sprz´g∏a (wersje z mechanicznàskrzynià biegów), zapadanie si´ pe-
da∏u niemal do pod∏ogi, Êciàganie
samochodu w jednà stron´ podczas
hamowania.
Sta∏e utrzymywanie si´ temperatury
p∏ynu w uk∏adzie ch∏odzenia silnika
powy˝ej normalnego zakresu.
(
S. 88, 92)
Zaobserwowanie jednego z powy˝-
szych objawów wymaga niezw∏ocznego
oddania samochodu do regulacji lub
naprawy w autoryzowanej stacji obs∏ugi
Toyoty lub innym specjalistycznym
warsztacie.
Obs∏uga techniczna i konserwacja
6-2. Obs∏uga techniczna319
6
42 Yaris OM52N25E 9/14/21 10:54 AM Page 319
Page 322 of 586

3206-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie
Ârodki ostro˝noÊci
podczas wykonywania
czynnoÊci serwisowych
Podczas samodzielnego wyko-
nywania czynnoÊci serwisowych
nale˝y przestrzegaç podanych
w tym rozdziale wskazówek
i procedur post´powania.
Obs∏uga techniczna
Pozycja Narz´dzia i materia∏y
Poziom na-
∏adowania
akumulatora
(
S. 329)• Ciep∏a woda
• Soda oczyszczona
• Smar
• Standardowy klucz do
nakr´tek (do zacisków
przewodów akumulatora)Pozycja Narz´dzia i materia∏y
Bezpieczniki
(
S. 352)• Bezpiecznik o pràdzie
znamionowym takim
samym, jak wymieniany
˚arówki
(
S. 355)• ˚arówka o takim
samym oznaczeniu
i mocy jak oryginalna
• Ârubokr´t z p∏askà
koƒcówkà
• Klucz
Ch∏odnica
i skraplacz
(
S. 328)—
CiÊnienie
w ogumieniu
(
S. 344)• Manometr do pomiaru
ciÊnienia w ogumieniu
• èród∏o spr´˝onego
powietrza
P∏yn do
spryski-
waczy
(
S. 333)• Woda lub p∏yn do spry-
skiwaczy zawierajàcy
Êrodek przeciw zamarza-
niu (w sezonie zimowym)
• Lejek (tylko do dolewa-
nia wody lub p∏ynu do
spryskiwaczy)
Poziom oleju
w silniku
spalinowym
(
S. 325)• Oryginalny olej Toyoty
„Toyota Genuine Motor
Oil” lub jego odpowiednik
• Szmatka lub r´cznik
papierowy
• Lejek (tylko do dolewa-
nia oleju) Poziom
p∏ynu
w uk∏adzie
ch∏odzenia
silnika
(
S. 328)• „Toyota Super Long Li-
fe Coolant” lub podob-
nej jakoÊci niskokrzep-
nàcy roztwór na bazie
glikolu etylenowego,
niezawierajàcy krzemia-
nów, amin, azotynów ani
boranów, wytwarzany
z wykorzystaniem tech-
nologii wysoce trwa∏ych
hybrydowych kwasów
organicznych.
P∏yn „Toyota Super
Long Life Coolant” jest
gotowym do u˝ytku
roztworem, zawierajà-
cym 50% koncentratu
niskokrzepnàcego
i 50% wody dejonizo-
wanej.
• Lejek (tylko do dolewa-
nia p∏ynu)
OSTRZE˚ENIE
W komorze silnikowej znajdujà si´
mechanizmy, które mogà niespodzie-
wanie zadzia∏aç, jak równie˝ p∏yny,
które mogà byç goràce, a tak˝e urzà-
dzenia, które mogà byç pod napi´-
ciem. W celu unikni´cia Êmierci lub
powa˝nych obra˝eƒ cia∏a nale˝y prze-
strzegaç poni˝szych zaleceƒ.
Podczas wykonywania czynno-
Êci serwisowych w komorze sil-
nikowej
Trzymaç d∏onie, fragmenty ubrania
i narz´dzia z dala od poruszajàcych
si´ wentylatorów i pasków nap´do-
wych.
BezpoÊrednio po zatrzymaniu samo-
chodu nie dotykaç silnika, ch∏odnicy,
kolektora wydechowego ani innych ele-
mentów, które mogà byç goràce. Rów-
nie˝ oleje i p∏yny mogà byç goràce.
Nie pozostawiaç w komorze silniko-
wej ˝adnych ∏atwopalnych materia-
∏ów, np. papieru, szmat.
42 Yaris OM52N25E 9/14/21 10:54 AM Page 320
Page 323 of 586

1Pociàgnàç dêwigni´ zwalniajàcà
zamek pokrywy silnika.
Pokrywa nieco uniesie si´.
2Pociàgnàç w lewo dêwigni´ za-
czepu pomocniczego i podnieÊç
pokryw´.
Obs∏uga techniczna i konserwacja
6-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie321
6
OSTRZE˚ENIE
W pobli˝u akumulatora oraz elemen-
tów uk∏adu paliwowego nie wolno pa-
liç i powodowaç iskrzenia ani zbli˝aç
si´ z otwar tym ogniem. Paliwo i gazy
wydobywajàce si´ z akumulatora sà
∏atwopalne.
Podczas prac przy akumulatorze
nale˝y zachowaç maksymalnà
ostro˝noÊç. Zawiera on trujàcy
i ˝ràcy kwas siarkowy.
P∏yn hamulcowy jest niebezpieczny
dla skóry i oczu, a tak˝e powoduje
uszkodzenia powierzchni lakierowa-
nych. W przypadku dostania si´ p∏ynu
do oczu lub na r´ce nale˝y je natych-
miast przemyç czystà wodà. W razie
dalszego odczuwania dyskomfor tu
nale˝y zg∏osiç si´ do lekarza.
Podczas wykonywania czynno-
Êci serwisowych w pobli˝u elek-
trycznego wentylatora ch∏odnicy
i os∏ony ch∏odnicy
Upewniç si´, ˝e wy∏àcznik zap∏onu/przy-
cisk rozruchu prze∏àczony jest w stan
OFF. Elektrycznie nap´dzany wentylator
ch∏odnicy mo˝e samoczynnie ruszyç, je-
˝eli wy∏àcznik zap∏onu/przycisk rozruchu
prze∏àczony jest w stan ON, w∏àczony
jest uk∏ad klimatyzacji i/lub temperatura
p∏ynu w uk∏adzie ch∏odzenia silnika jest
wysoka. (
S. 328)
Okulary ochronne
Nale˝y zak∏adaç okulary ochronne,
aby os∏oniç oczy przed rozpryskami
p∏ynów i innymi niebezpiecznymi ma-
teria∏ami.
UWAGA
Wyj´ty filtr powietrza
Jazda bez filtra powietrza doprowa-
dzanego do silnika grozi przyspieszo-
nym zu˝yciem mechanicznym silnika,
spowodowanym przez znajdujàce si´
w powietrzu zanieczyszczenia.
Zbyt niski lub zbyt wysoki
poziom p∏ynu hamulcowego
Poziom p∏ynu hamulcowego w zbior-
niczku nieco obni˝a si´ w miar´ zu˝y-
wania si´ ok∏adzin ciernych, a tak˝e
przy wysokim poziomie p∏ynu w aku-
mulatorze ciÊnienia.
Je˝eli poziom p∏ynu hamulcowego w zbior-
niczku wymaga cz´stego uzupe∏niania,
mo˝e to oznaczaç powa˝nà awari´.
Pokr ywa silnika
Otwieranie pokrywy silnika
42 Yaris OM52N25E 9/14/21 10:54 AM Page 321
Page 324 of 586

3Zablokowaç otwar tà pokryw´ sil-
nika, umieszczajàc koniec drà˝ka
podporowego w przewidzianym
do tego celu otworze.
3226-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie
OSTRZE˚ENIE
Przed rozpocz´ciem jazdy
Sprawdziç, czy pokrywa silnika jest
prawid∏owo zamkni´ta i zablokowana.
Nieprawid∏owo zablokowana pokrywa
mo˝e niespodziewanie unieÊç si´ pod-
czas jazdy, doprowadzajàc do wypad-
ku, w wyniku którego mo˝e dojÊç do
Êmierci lub powa˝nych obra˝eƒ cia∏a.
Aby zapobiec obra˝eniom
Po d∏u˝szej jeêdzie drà˝ek podporowy
mo˝e byç goràcy. Dotkni´cie goràcego
drà˝ka podporowego mo˝e spowodo-
waç obra˝enia cia∏a, takie jak np. po-
parzenie.
Po podparciu pokrywy silnika
drà˝kiem podporowym
Nale˝y upewniç si´, ˝e pokrywa silni-
ka zosta∏a prawid∏owo podpar ta drà˝-
kiem podporowym i zabezpieczona
przed przypadkowym opadni´ciem na
g∏ow´ lub innà cz´Êç cia∏a.
UWAGA
Podczas zamykania pokrywy sil-
nika
Przed zamkni´ciem pokrywy silnika
nale˝y upewniç si´, ˝e drà˝ek podporo-
wy zosta∏ umieszczony w odpowiednim
zaczepie. Zamkni´cie pokrywy silnika
z uniesionym drà˝kiem podporowym
mo˝e doprowadziç do jej wygi´cia.
42 Yaris OM52N25E 9/14/21 10:54 AM Page 322
Page 325 of 586

Z przoduZ ty∏u
Obs∏uga techniczna i konserwacja
6-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie323
6
Ustawienie podnoÊnika
warsztatowego
Podczas u˝ywania podnoÊnika
warsztatowego nale˝y post´po-
waç zgodnie z instrukcjà jego
obs∏ugi i post´powaç zgodnie
z zasadami bezpieczeƒstwa.
Podczas podnoszenia samocho-
du nale˝y prawid∏owo ustawiç
podnoÊnik warsztatowy. Niepra-
wid∏owe ustawienie podnoÊnika
warsztatowego grozi uszkodze-
niem samochodu i spowodowa-
niem obra˝eƒ cia∏a.
Punkty podparcia podnoÊnika
warsztatowego
42 Yaris OM52N25E 9/14/21 10:54 AM Page 323
Page 326 of 586

óSilnik 1KR-FE
óSilnik M15A-FKS
3246-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie
Komora silnikowa
Elementy
42 Yaris OM52N25E 9/14/21 10:54 AM Page 324
Page 327 of 586

Poziom oleju sprawdza si´ za pomo-
cà miarki przy wy∏àczonym silniku,
gdy jest on rozgrzany do temperatu-
ry roboczej.
Sprawdzanie poziomu oleju
w silniku
1Zatrzymaç samochód w bez-
piecznym miejscu, na twardym,
p∏askim pod∏o˝u. Rozgrzaç silnik,
a nast´pnie po jego wy∏àczeniu
odczekaç minimum 5 minut,
umo˝liwiajàc Êciekni´cie oleju na
spód silnika.
2Wyciàgnàç miark´, trzymajàc
szmatk´ pod jej koƒcówkà.
óSilnik 1KR-FE
óSilnik M15A-FKS
3Wytrzeç miark´ do sucha.
4Z powrotem wsunàç ca∏kowicie
miark´.
Obs∏uga techniczna i konserwacja
6-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie325
6
Zbiornik p∏ynu do spryskiwaczy (S. 333)
Skrzynki bezpieczników (
S. 352)
Korek wlewu oleju do silnika (
S. 326)
Miarka poziomu oleju silnikowego (
S. 325)
Akumulator (
S. 329)
Zbiornik wyrównawczy w uk∏adzie ch∏odzenia silnika (
S. 328)
Ch∏odnica silnika (
S. 328)
Skraplacz (
S. 328)
Elektryczny wentylator ch∏odnicy
I
H
G
F
E
D
C
B
A
Sprawdzanie poziomu i dole-
wanie oleju silnikowego
42 Yaris OM52N25E 9/14/21 10:54 AM Page 325
Page 328 of 586

5Ponownie wyciàgnàç miark´
i trzymajàc szmatk´ pod jej koƒ-
cówkà, odczytaç poziom oleju.
óTyp A
óTyp B
Poziom zbyt niski
Poziom prawid∏owy
Poziom zbyt wysoki
Kszta∏t miarki mo˝e ró˝niç si´ w zale˝no-
Êci od typu samochodu lub typu silnika.
6Wytrzeç miark´ do sucha i wsu-
nàç jà ca∏kowicie z powrotem.
Sprawdzanie rodzaju oleju
i przygotowanie potrzebnych
narz´dzi
Przed dolaniem oleju nale˝y spraw-
dziç jego rodzaj oraz przygotowaç
potrzebne narz´dzia.
Dobór oleju silnikowego
S. 417
IloÊç oleju (poziom minimalny
poziom maksymalny)
óSilnik 1KR-FE
1,1 L
óSilnik M15A-FKS
1,5 L
Narz´dzia
Czysty lejek
Dolewanie oleju silnikowego
Je˝eli Êlad oleju jest poni˝ej lub pra-
wie na poziomie kreski oznaczajà-
cej poziom minimalny, nale˝y dolaç
oleju silnikowego takiego samego
rodzaju, jaki znajduje si´ w silniku.
óSilnik 1KR-FE
óSilnik M15A-FKS
1Zdjàç korek wlewu oleju, odkr´-
cajàc go w kierunku przeciwnym
do ruchu wskazówek zegara.
2Dolewaç olej ma∏ymi porcjami,
kontrolujàc jego poziom za po-
mocà miarki.
3Na∏o˝yç korek wlewu oleju i dokr´-
ciç zgodnie z ruchem wskazówek
zegara.
C
B
A
3266-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie
42 Yaris OM52N25E 9/14/21 10:54 AM Page 326
Page 329 of 586

Zu˝ycie oleju silnikowego
Podczas jazdy zu˝ywana jest pewna
iloÊç oleju silnikowego. W nast´pujà-
cych sytuacjach zu˝ycie oleju mo˝e
wzrosnàç, a olej trzeba b´dzie uzupe∏-
niç pomi´dzy przeglàdami okresowymi.
Gdy silnik jest nowy, np. bezpoÊred-
nio po zakupie samochodu lub po
wymianie silnika.
Je˝eli zostanie u˝yty olej o niskiej ja-
koÊci lub o niew∏aÊciwej lepkoÊci.
Podczas jazdy z du˝ymi pr´dkoÊciami
lub z du˝ym obcià˝eniem, podczas
holowania przyczepy (wersje przysto-
sowane do holowania przyczepy) lub
podczas cz´stego przyspieszania
i hamowania.
Je˝eli silnik spalinowy pracuje przez
d∏u˝szy czas na biegu ja∏owym lub
podczas cz´stej jazdy w ruchu ulicz-
nym o du˝ym nat´˝eniu.
Po wymianie oleju w silniku
Konieczne jest wyzerowanie uk∏adu
kontrolnego wymiany oleju. W tym celu
za pomocà przycisków sterowania ze-
spo∏em wskaêników, nale˝y wykonaç
nast´pujàce czynnoÊci:
1Nacisnàç przycisk / (wersje
z wyÊwietlaczem pionowym) lub
/ (wersje z wyÊwietlaczem
poziomym) sterowania zespo∏em
wskaêników, a nast´pnie wybraç .
2Nacisnàç przycisk /
(wersje z wyÊwietlaczem pionowym)
lub / (wersje z wyÊwietlaczem
poziomym) sterowania zespo∏em
wskaêników, wybraç „Ustawienia
pojazdu”, a nast´pnie przytrzymaç
wciÊni´ty przycisk .
3Nacisnàç przycisk / , wybraç
„Wymiana oleju”, a nast´pnie naci-
snàç przycisk .
4Nacisnàç przycisk / , wybraç
„Tak”, a nast´pnie nacisnàç przycisk
.
Po wyzerowaniu uk∏adu kontrolnego wy-
miany oleju na wyÊwietlaczu wielofunk-
cyjnym pojawi si´ odpowiedni komunikat.
Obs∏uga techniczna i konserwacja
6-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie327
6
OSTRZE˚ENIE
Zu˝yty olej silnikowy
Zu˝yty olej silnikowy zawiera poten-
cjalnie niebezpieczne dla zdrowia
zwiàzki, mogàce wywo∏ywaç podra˝-
nienia lub choroby skóry, np. stany
zapalne lub nowotwory skóry. Dlate-
go nale˝y uwa˝aç, aby nie nara˝aç
si´ na zbyt d∏ugi lub zbyt cz´sty kon-
takt z przepracowanym olejem. Pla-
my oleju na r´kach mo˝na usuwaç,
myjàc je dok∏adnie myd∏em i wodà.
Zu˝ytego oleju silnikowego oraz fil-
trów oleju nale˝y pozbywaç si´
w bezpieczny i zgodny z przepisami
sposób, z zachowaniem wymogów
ochrony Êrodowiska. Nie wolno
wrzucaç filtrów do zwyk∏ych pojem-
ników na Êmieci, wylewaç oleju do
kanalizacji ani rozlewaç go na ziemi.
W celu uzyskania informacji, na te-
mat sposobów przekazywania do
wtórnego przetworzenia oraz miejsc
sk∏adowania przepracowanych olejów
silnikowych i filtrów, najlepiej skontak-
towaç si´ z autoryzowanà stacjà ob-
s∏ugi Toyoty lub innym najbli˝szym
warsztatem samochodowym.
Nie pozostawiaç zu˝ytego oleju
w miejscach, do których majà do-
st´p dzieci.
UWAGA
W celu unikni´cia ryzyka powa˝-
nego uszkodzenia silnika
Poziom oleju w silniku nale˝y regular-
nie kontrolowaç.
Podczas wymiany oleju silniko-
wego
Nie dopuszczaç do rozlania oleju na
elementy samochodu.
Nie wlewaç oleju powy˝ej poziomu
maksymalnego, poniewa˝ jest to
szkodliwe dla silnika.
Po ka˝dym dolaniu oleju sprawdziç
jego poziom za pomocà miarki.
Korek wlewu oleju powinien byç
prawid∏owo dokr´cony.
42 Yaris OM52N25E 9/14/21 10:54 AM Page 327
Page 330 of 586

Gdy silnik jest zimny, poziom p∏ynu
powinien mieÊciç si´ pomi´dzy kre-
skami „F” i „L” na zbiorniku wyrów-
nawczym.
Zakr´tka zbiornika
Poziom wysoki „F”
Poziom niski „L”
Gdy poziom p∏ynu w uk∏adzie ch∏odze-
nia si´ga kreski „L” lub poni˝ej, nale˝y
dolaç p∏ynu do poziomu „F”. (
S. 409)
Dobór p∏ynu ch∏odzàcego
„Toyota Super Long Life Coolant” lub
podobnej jakoÊci niskokrzepnàcy roz-
twór na bazie glikolu etylenowego, nie-
zawierajàcy krzemianów, amin, azoty-
nów ani boranów, wytwarzany z wyko-
rzystaniem technologii wysoce trwa∏ych
hybrydowych kwasów organicznych.
P∏yn „Toyota Super Long Life Coolant”
jest gotowym do u˝ytku roztworem,
zawierajàcym 50% koncentratu nisko-
krzepnàcego i 50% wody dejonizowa-
nej. (Zakres stosowania: do -35°C.)
W celu uzyskania szczegó∏owych infor-
macji dotyczàcych p∏ynu ch∏odzàcego
nale˝y zwróciç si´ do autoryzowanej
stacji obs∏ugi Toyoty lub innego specja-
listycznego warsztatu.
Gdy w krótkim czasie po uzupe∏-
nieniu poziom p∏ynu ch∏odzàcego
ponownie spada
Obejrzeç ch∏odnic´, przewody elastycz-
ne, zakr´tk´ zbiornika wyrównawczegow uk∏adzie ch∏odzenia silnika, kurek spu-
stowy i pomp´ w uk∏adzie ch∏odzenia.
Je˝eli nie ma Êladów wycieków, nale˝y
zleciç autoryzowanej stacji obs∏ugi
Toyoty lub innemu specjalistycznemu
warsztatowi sprawdzenie szczelnoÊci
ciÊnieniowej zakr´tki ch∏odnicy oraz
szczelnoÊci uk∏adu ch∏odzenia silnika.
Nale˝y sprawdzaç stan ch∏odnicy
silnika i skraplacza oraz usuwaç
z nich jakiekolwiek zabrudzenia.
Je˝eli którykolwiek z tych elemen-
tów ulegnie silnemu zabrudzeniu,
a tak˝e w razie braku pewnoÊci co
C
B
A
3286-3. CzynnoÊci serwisowe do wykonania we w∏asnym zakresie
OSTRZE˚ENIE
Gdy silnik jest goràcy
Nie odkr´caç zakr´tki zbiornika wy-
równawczego w uk∏adzie ch∏odzenia
silnika.
Podczas odkr´cania zakr´tki, na sku-
tek panujàcego wewnàtrz uk∏adu ch∏o-
dzenia silnika wysokiego ciÊnienia,
mo˝e zostaç wypchni´ty goràcy p∏yn
ch∏odzàcy, gro˝àc powa˝nymi obra˝e-
niami cia∏a, takimi jak np. poparzenie.
UWAGA
Podczas dolewania p∏ynu do
uk∏adu ch∏odzenia silnika
P∏yn ch∏odzàcy nie jest ani samà wodà,
ani nierozcieƒczonym koncentratem ni-
skokrzepnàcym. Nale˝y przestrzegaç
prawid∏owej proporcji koncentratu ni-
skokrzepnàcego i wody, aby zachowaç
odpowiednie w∏asnoÊci smarujàce, an-
tykorozyjne i odprowadzania ciep∏a. Za-
poznaç si´ z zaleceniami podanymi na
opakowaniu produktu.
W razie rozlania p∏ynu ch∏odzàcego
Âlady p∏ynu ch∏odzàcego zmyç wodà,
zapobiegajàc uszkodzeniu zalanej
cz´Êci lub powierzchni lakierowanej.
Sprawdzanie p∏ynu w uk∏a-
dzie ch∏odzenia
Sprawdzanie ch∏odnicy
i skraplacza
42 Yaris OM52N25E 9/14/21 10:54 AM Page 328